Prinzipalmarkt Münster
De jaarwisseling vieren wij in Münster, een Duitse stad ter grootte van Utrecht, een uurtje rijden achter Enschede.
Ik ken de stad van de Vrede van Münster, maar had iemand mij tevoren gevraagd aan welke oorlog dit verdrag een einde maakte en in welk jaar, dan had ik het antwoord schuldig moeten blijven. Zo krijgt onze viering nog een educatief karakter.
De vrede, gesloten in 1648, maakte niet alleen een einde aan de dertigjarige oorlog, waarin – om het kort samen te vatten – de Europese katholieke machten terrein verloren aan een aantal protestante mogendheden. Het verdrag was tevens het einde van de tachtigjarige oorlog tussen Spanje en de Nederlanden.
Tig jaren oorlog. Zoals het leven toen een stuk trager verliep, zo werden ook de oorlogen in een langzaam tempo gevoerd. Het woord Blitzkrieg moest nog worden uitgevonden. In de Nederlanden hebben destijds vele mensen geleefd, die geboren en gestorven zijn tijdens dezelfde oorlog. Het leven was oorlog, ze wisten niet beter.
Het gevolg van de Vrede van Münster voor de Nederlanden was, dat de Republiek als onafhankelijke staat werd erkend en dat het protestante geloof overheersend werd. Alle katholieke kerken en kloosters vervielen aan de overheid. De katholieken moesten zich terugtrekken in schuilkerken. Het zou twee eeuwen duren voordat zij weer tevoorschijn kwamen.
Het verdrag van Münster wordt wel gezien als de eerste overeenkomst die voortkomt uit moderne diplomatieke onderhandelingen tussen een groot aantal Europese partijen.
Niet dat de vrede lang heeft standgehouden trouwens. Spoedig braken er weer nieuwe twisten uit. Het zou nog tijden duren voor de ratio de oorlogsimpulsen onder de duim kreeg.
Münster zelf is ook niet gevrijwaard gebleven van oorlogsgeweld. In de 16e eeuw speelden de wederdopers daarin een belangrijke rol. Dit was een protestante afsplitsing, die – om het in huidige termen te omschrijven – als unique selling point had, dat gelovigen pas als volwassene gedoopt mochten worden. Om dit soort religieuze haarkloverijen werden toen bittere oorlogen uitgevochten. Ik moet denken aan de soennieten en sjiieten. Zouden er parallellen zijn?
In 1534 hadden de wederdopers de bisschop uit de stad verdreven. Tijdens de daaropvolgende belegering van de stad door de troepen van de bisschop radicaliseerden de wederdopers. Als een soort communisten-avant-la-lettre schaften zij het geld af en voerden zij het gemeenschappelijk bezit van goederen in. Ook de vrouwen werden gemeenschappelijk bezit, dat wil zeggen van de mannen. Onder aanvoering van Jan van Leiden ontstond een waar terreurbewind. Na twee jaar moesten de wederdopers zich gewonnen geven. De lijken van Jan en twee van zijn metgezellen werden als aanstootgevend voorbeeld in kooien aan de toren van de Lambertuskerk gehangen. Daar hangen ze nu nog, de 16e eeuwse kooien wel te verstaan. We staan er met ons hoofd in de nek naar te staren.
Er komen in Münster heel wat oorlogen voorbij. De meest ingrijpende oorlog voor de stad was de laatste: de Tweede Wereldoorlog. De complete binnenstad werd tot puin gebombardeerd. Na 1945 werden alle gebouwen in de oude stijl opnieuw opgetrokken. Eigenlijk staan we hier naar namaakgebouwen en nepwandjes te kijken. Maar het is wel heel nauwkeurig gedaan en de combinatie van oude en nieuwe architectuur ziet er indrukwekkend uit.
Münster is gekoppeld aan het woord Vrede en dwalend langs de historische plaatsen komt de gedachte aan de Europese Unie naar boven. Nooit meer oorlog is een van de belangrijkste argumenten voor het Europese project. Behoudt de ratio ook in 2018 de overhand?