Deze zomer, op vakantie in Zweden, brachten wij twee dagen door in Linköping (spreek uit Lientsjeuping), een industriestad met 100.000 inwoners, groot geworden dankzij Saab, auto’s en vliegtuigen. Dat we Linköping bezochten had geen bijzondere reden. We hadden een fietstocht geboekt over de archipel van Stockholm, maar die konden we uitsluitend op een maandag beginnen. Daarom dienden we ons nog twee extra dagen ergens te vermaken. Het Zweeds verkeersbureau gaf de aanbeveling en zo stapten we op een dag in juli in Linköping uit de trein.
De Dom van Linköping
Aan het einde van de tweede dag liep ik nog wat rondjes door de binnenstad. G. had met het sjouwen van haar koffer op een trap van het station een spier verrekt en was op de hotelkamer gebleven. Als vanzelf liep ik de Dom van Linköping binnen, een middeleeuwse kathedraal met flinke afmetingen. Achterin viel mij als eerste de koffiehoek op, waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en waar voor kinderen speelgoed klaar ligt. Zo doen ze dat in Zweden.
In de grijze kathedraal sprong een veelkleurig altaardrieluik eruit. Het was tussen 1934 en 1936 gemaakt door Henrik Sörensen. In het midden een meer dan levensgrote afbeelding van Jezus die uitnodigend zijn handen spreidt, links en rechts omringd door historische figuren. Maarten Luther en zijn opvolgers waren opmerkelijk positiever afgebeeld dan hun roomse voorgangers. Dat riep bij mijn oorspronkelijk katholieke hart enige weerstand op. Even verderop bleek er nog een drieluik te hangen, iets minder groot, minder opvallend, maar zeker zo interessant. Op zes taferelen werd de kruisgang van Jezus weergegeven. Het was geschilderd door ene Maarten van Heemskerck, 1498-1574, een Hollandse schilder. Was het mijn gebrekkige culturele kennis dat ik nooit van deze Hollandse meester had gehoord?
Het altaarstuk van Van Heemskerck
Wij reisden de volgende dag door naar Stockholm, Van Heemskerck verdween uit mijn geheugen. Tot ik toevallig enkele weken geleden een artikel las over een tentoonstelling in Nederland over schilder Van Heemskerck. Was dat wellicht de schilder van wie ik het schilderij in Linköping had gezien? Namen en gebeurtenissen zakken tegenwoordig snel weg.
Een van de beroemdste werken van Van Heemskerck is een drieluik dat hij voor de Laurentiuskerk in Alkmaar schilderde, schrijft Trouw. Tijdens de Reformatie was het stuk ‘voor een appel en een ei verkocht aan de Zweedse koning, die het weer schonk aan de kerk in Linköping.’ Daar hangt het nog steeds, in de schaduw van het Lutherse werk van Sörensen. Het altaarstuk is nu niet in Nederland te zien, omdat het te kwetsbaar is om te worden vervoerd.
Van Heemskerck schilderde zijn drieluik in Rome, vanwaar hij, geïnspireerd door Michelangelo en Rafaël, de Italiaanse stijl mee terugnam naar de Nederlanden. Trouw veronderstelt dat zijn relatieve onbekendheid veroorzaakt is door zijn voor Nederland ‘te zuidelijke en te katholieke stijl’. De Volkskrant legt in de recensie de nadruk op het uitbundige mannelijk naakt: ‘Euh, heeft Christus nou een erectie?’ Voor het antwoord op die vraag hoef je niet naar Linköping.