Reizen

De ochtend is windstil en vochtig. Een brede grintweg slingert zich parallel aan de dijk langs de Maas. Het bedauwde gras onder een oude appelboom ligt bezaaid met kleine appeltjes. Ganzen trekken kwakend over de landerijen. In de bleke ochtendzon ligt het Kruisherenklooster in Sint Agatha er schitterend bij. Ik proef mijn onbezorgde jeugd.

Waar de Maas vanuit het Zuiden tegen de heuvels onder Nijmegen botst en naar het Westen buigt ligt in de oksel van de rivier het land van Cuijk. Vanuit Grave wandelen wij drie dagen over het Maas- en Peelliniepad. De streek is bekend om het unieke Maasheggenlandschap. Op de zanderige oevers van de rivier liggen kleine weilanden omzoomd door eeuwenoude meidoorns en sleedoorns. Statige eiken staan te dromen langs het water. Zeldzame planten groeien langs kleine beken. Het tijdloze landschap is een paradijs voor vogels en dassen.
Laverend tussen de koeienvlaaien lopen we langs de rivier. Schepen met hopen grint en zand, die als piramides boven de laadruimte uitsteken, schuiven bijna geruisloos voorbij. De Maas is een schitterende vaarweg, maar tijdenlang was de rivier ook een barrière voor reizigers en  strijdtoneel tijdens oorlogen. Nog altijd vormt het water de scheidslijn tussen het Noorden en Zuiden van ons land.

Na Boxmeer wandelen we het achterland in.  Langs akkers, waar glimmend zwarte kraaien tussen de bleke maisstoppels hippen en de sporen van brede tractorbanden diep in de grijsbruine aarde staan. Langs stallen met hoge voedersilo’s. Hier zien we de andere kant van het land van Cuijk: nergens ter wereld is de veehouderij zo intensief als in Oost-Brabant. Nergens leven er zoveel miljoenen kippen en varkens op zo’n kleine oppervlakte. Nergens wordt zoveel gescheten.
De boeren weten niet meer waar ze de mest moeten laten. De grond is er vol van.
Er zijn veehouders, die zich de kritiek hebben aangetrokken. We passeren een bord waarop in kleur de voordelen van biomassa uit kippenstront worden aangeprezen. Andere boeren zijn overgegaan op het kweken van bomen. Het aantal vegetariërs neemt immers ook toe.
Het spanningsveld tussen economie en milieu is voelbaar in een bistro in Cuijk. Aan een tafeltje naast het onze fulmineert een boer met harde stem tegen de milieubeweging. ‘Ze komen alleen maar met problemen en nooit met oplossingen’. Tegenover hem zitten twee vrouwen, maar hij richt zich uitsluitend op de man die naast hem zit. ‘Nu hebben ze langs de Maas grond gekocht en gaan ze daar stiltegebied van maken. Ongelooflijk! Dat is beste landbouwgrond’.

We lopen richting Overloon. Over door eiken omzoomde weggetjes, waar smalle banen zon door de veelkleurige bladeren breken en de glimmende shirts van wielrenners even verlichten. Vanuit Sambeek klinkt klokgebeier over de velden. Misschien schuifelen er enkele Zusters van Liefde naar de kerk.
Koeien houden op met grazen als wij langslopen. G zingt een liedje over een koe uit Apeldoorn. Die was haar staart verloren, zomaar midden in de week. Waarschijnlijk is ie er onverdoofd afgehaald en verwerkt in de ossenstaartsoep van de Unox in Oss.
De boeren klagen over de milieumaatregelen. Zij kunnen niet meer concurreren tegen het buitenland. Daar wordt bovendien nog driftiger met antibiotica gestrooid. In de Provinciale Staten hebben de Brabantse agrariërs de steun van CDA, VVD en SP.
Bij een volgende wei steken twee bruinzwarte paarden hun kop over het hek. Zij willen een aai over hun kop, pardon hun hoofd. Wat een mens- en milieuvriendelijke dieren zijn dat toch.

Mediterranée, zo blauw, zo blauw
met je mademoiselles, belles, belles, belles
Mediterranée
De boodschap van Toon Hermans meer dan vijftig jaar geleden was duidelijk: wie met zijn tijd mee wil gaan, gaat  niet meer uit in eigen land, niet meer naar Monschau of de grotten van Han, maar naar de Franse Rivièra.
Mijn beste vriendje hoorde tot de voorlopers. Hij ging elk jaar met zijn ouders naar de Franse zuidkust.  Met de vouwcaravan, dat was nog zo’n noviteit. Verder kende ik niemand die naar dat ver gelegen paradijs ging. De Rivièra, alleen al het woord had een magische klank. Altijd zon, een prachtige blauwe zee, en mooie zandstranden, dat moest wel bijna de hemel zijn.

Het was er nooit van gekomen, maar in 2016 lopen G en  ik dan echt het strand aan de Franse Middellandse zeekust op, in Menton. Het is er allemaal: een stralende zon, palmbomen, een turquoise zee van een niet te evenaren helderheid, de blinkend witte jachten. Evenwijdig aan het strand eerst een onafzienbare rij eettentjes, daarachter een drukke straat waar de obers behendig tussen de cabriolets en de scooters door laveren, daarachter weer de hotels, in lila, beige en zachtgele kleuren, en het kolossale casino.
Wij komen aangelopen vanuit de bergen van de Alpes Maritimes, waar we een week lang van plaats naar plaats getrokken hebben. Wij waggelen niet met strandstoelen, parasols en volle tassen het strand op, maar halen een simpele handdoek uit onze rugzak, trekken schielijk onze badkleding aan en strompelen dan bij gebrek aan waterschoenen, als ouden van dagen zonder rollator, over een strook met kleine keien naar het uitnodigende, goddelijke water. Mediterranée, zo blauw, zo blauw.
Nadat we druipend en wankelend zijn teruggekeerd volgt Het Moment. De kern van waar het om te doen is, de essentie van de strandvakantie: we liggen languit, sluiten onze ogen en laten onze lichamen koesteren in de warmte van de zon. Het toppunt van vakantie voor velen.

Om ons heen zien wij een collage van nog witte, glimmend rode, en bruine lijven.  Diepbruin kleuren  enkele oudere dames naast ons. Die moeten hier het hele jaar al gelegen hebben, in hun strijd tegen de voortschrijdende ouderdom. Mademoiselles, belles, belles, belles. Een van hen is voortdurend in de weer met de verstelbare zonwering  op haar ligstoel, een ander met de bandjes van haar bikini. Bruinen is geen sinecure.
In het ondiepe water staat een corpulente vijftiger meer dan een half uur lang zonder zich ook maar een centimeter te verplaatsen. En langs de vloedlijn trekt een optocht van badgasten: de slenteraars, de hardlopers, de zwaarlijvigen, de ‘zie-mij-hier-eens-lopers’. Je kunt toch niet de hele dag op je krent liggen.

Vóór ons ligt een man met grijze haren en een uitgelubberde buik. Aan voor- en achterzijde is hij lelijk bruin. Deze morgen is hij bezig om de zijkanten van zijn lijf een bruinbeurt te geven. Vervolgens, we weten niet wat we zien, maar het is echt waar, steekt hij een elleboog in de lucht en zijn hand achter zijn hoofd, zodat hij zijn oksels kan bruinen. Eerst links, zolang als zijn oude spieren de arm in de lucht kunnen houden, dan rechts. Het is jammer voor de man, dat het op dit strand niet toegestaan is om de bilnaad te bruinen.
Merkwaardig toch dat het voltooid deelwoord van zonnen gezond is.

Lang geleden was zo’n strandvakantie voor velen niet meer dan een mooie droom, zoals voor Boze Buurman Boordevol uit Ja Zuster, Nee Zuster:
…geld, geld, geld en als ik dat heb, dat geld, dan zeg ik: hoeveel kost die auto, twintig mille? Da’s een schijntje zeg. Nee hij hoeft niet worden ingepakt, ik scheur er subiet mee weg, naar de Ri-vi- jei-ra, naar de Ri-vi-jei-ra.

Na 16 jaar brachten we weer eens onze zomervakantie door in Frankrijk. Zou het land veranderd zijn, vroegen we ons af.

Op een zonnige vrijdag om 10.30 uur parkeren we onze auto in Fontvieille, een dorp niet ver van Arles (Provence). We lopen door kleine, stille straatjes, waar de electriciteitsdraden diagonaal van huis naar huis lopen en passeren een smid, die buiten voor zijn werkplaats een spijl aan een smeedijzeren hek last. In een volgende steeg klinkt Franse accordeonmuziek uit openstaande deuren. We zien een man binnen in het halfduister werkloos aan tafel zitten. Hij kijkt verveeld alsof hij alweer naar de avond verlangt.

Verderop horen we kerkelijk gezang. We komen aan op een kerkplein en zien de kolossale deuren van de kerk wijd open staan. Nieuwsgierig blijven we even staan op de trappen voor de ingang. Het altaar voorin de kerk is goed verlicht. De priester staat achter een katheder naast enkele manshoge brandende kaarsen. Verspreid over de kerkbanken luistert zo’n twintigtal ouderen naar de sonore bariton van de priester. Als we verder lopen, merk ik dat ik zonder nadenken mijn strooien hoed had afgenomen.

Bij de Alimentation steken we de hoofdweg van het dorp over. Iemand heeft nog onlangs met witte verf in koeieletters CGT op de straat geschreven, de naam van een vakbond. Dat is waar ook, we zijn in Frankrijk. Een paar dagen geleden staakte het treinpersoneel. Misschien dumpen morgen de boeren hun mest op de stoep van de Mairie.

We komen op een plein met platanen. Er staan vier rijen marktkramen. Tussen de uitstallingen van olijven, herbes de provence, lederwaren en kleding loopt een klein aantal mensen. Mannen lopen een meter achter hun vrouw aan, ik ben een van die mannen. Vanuit een kraam met stapels rieten tassen kijken twee dames, het haar in een pony zoals Mireille Mathieu, verwachtingsvol naar potentiële klanten. We vragen ons af of de kleinkinderen zo’n tasje leuk vinden. Daarnaast heeft een oude aardappelman ruzie met zijn digitale weegschaal. Hij duwt zijn sterke bril nog wat steviger op zijn neus en vervloekt het apparaat.

Een agent van de Police Municipale staat naast de verkoper in diens viskraam. De politieman draagt een Amerikaanse baseballpet en een driekwarts broek. Het gezag in een modern jasje. Mollige moeders doorzoeken de kledingrekken, halen er een jurk uit, keuren en hangen deze dan weer terug. Een boomlange neger prijst zijn portemonnees aan. Daar zien we dezelfde agent weer. Nu staat hij bij de bakker onder het luifel, zelfgenoegzaam kijkend alsof zelfs het mooie weer door hem geregeld is. De bakker wikkelt een kleine strook papier om het stokbrood.

We kijken en snuffelen, G houdt zich nog een blouse voor, door de kleine verkoper op gepaste afstand met belangstelling gevolgd, maar we kopen niet. Als vanzelf belanden we aan het einde op een terras. Er staan parasols van Paulaner Bier. Duits bier op een Frans terras. De Europese integratie schrijdt voort. Er is wifi en als de ober merkt dat wij geen vlekkeloos Frans spreken, gaat hij automatisch over op het Engels. Dit zijn de kleine veranderingen die we merken. Voor het overige lijkt Frankrijk gewoon Frankrijk gebleven.  Misschien ligt daar wel een probleem.

In 1973 was ik voor het eerst op vakantie in Frankrijk. Ik fietste met een vriend langs campings in de Corrèze en  de Dordogne.
Ik was meteen gegrepen door het Franse dorpsleven. De pleintjes met de platanen, de gekleurde lichtjes en de jeu-de-boulesbaan. De baguettes en croissants, die we elke morgen vers bij de boulangerie haalden. De saamhorigheid van de grote families, die buiten onder een kastanje aan een lange tafel de maaltijd gebruiken. De gezelligheid van de kleine kermis, het nostalgische draaimolentje, de musettes van de accordeonist, de volksspelen en zangwedstrijden.
Een paar jaar daarvoor had ik hetzelfde aantrekkelijke landleven gezien in de film Le Boucher van Claude Chabrol.
Frankrijk voelde ouderwets en behoudend. Het leek op het overzichtelijke, onbezorgde leven van mijn jeugd. Ergens in mijn achterhoofd wist ik dat de werkelijkheid minder mooi en zorgeloos was. Net zoals het dorpsleven in Le Boucher een façade was waarachter de meest vreselijke dingen gebeurden. Maar wie op vakantie is, zoekt het genot en het vertier. Dat bood Frankrijk in ruime mate.

Daarna ben ik nog vele malen op vakantie geweest in Frankrijk, met vrienden en vanaf de tachtiger jaren met G en de kinderen. Elk jaar bezochten we weer een andere streek, het land is er ruim genoeg voor. De stapel Michelinkaarten werd elk jaar groter.
Ga je naar Frankrijk dan ben je in één dag rijden op je bestemming. Het weer is er goed, het eten uitstekend en de wijn betaalbaar. Elk dorp heeft zijn eigen camping en de Tour de France is nooit ver weg. Er is genoeg te wandelen, fietsen of klimmen. In de oude dorpjes staan de kerken, kloosters en musea open.
De uitdrukking ‘leven als God in Frankrijk’ is niet voor niets ontstaan.
Een vakantie in Frankrijk was voor ons in die tijd net zo gewoon als je tanden poetsen aan het einde van de dag. Vrienden en bekenden deden hetzelfde, we kwamen hen ook tegen, verwacht èn onverwacht.
We stonden er nauwelijks bij stil. Als de auto tot de nok volgeladen was, reed ie als vanzelf naar het Zuiden. De rustplaatsen langs de Autoroute waren de opmaat voor een vakantie met garantie. Frankrijk is de Mozart onder de vakantielanden: altijd aangenaam en je weet wat je krijgt.

Dat die grote landbouwmachines iedere avond nu net naast de camping hun lawaai moesten produceren, dat hoorde bij het landleven. En dat sommige campings verzamelplekken werden van Nederlanders namen we voor lief. Net als  de diarree na het eten van tripe en het gruwelijk opjagen van eenden tijdens een dorpsfeest. Het paradijs bestaat nu eenmaal niet.
Hoe groter de kinderen werden, hoe groter de camping die zij wilden. Een zwembad werd een vereiste. Dat botste nog wel eens met ons verlangen naar rust.
Toen ze na verloop van tijd niet meer met ons op vakantie gingen, was het opeens over met onze liefde voor Frankrijk. Het was geen weloverwogen besluit. Er lag geen plan aan ten grondslag. Het hoefde niet meer.
Op een paar dagen na zijn we sinds het jaar 2000 niet meer in Frankrijk geweest.
Dus het is wel weer eens tijd om de Autoroute op te zoeken.
De komende twee weken gaan we kijken hoe het met Frankrijk gaat.
In de voorbereiding zei ik tegen G: ‘Ik wil wel een streek met leuke dorpjes,  dorpspleintjes met gekleurde lampjes, een jeu-de-boulesbaan en een draaimolentje’.
Ik ben al net zo behoudend als de Fransen zelf.

We maken een meerdaagse wandeltocht in de Sierra de Grazalema, een bergachtig gebied in Andalusië. Omdat G vanwege last aan haar knie een dagje overslaat loop ik in mijn eentje de etappe naar Benaocaz.
De vorige dag heeft het aanhoudend geregend. Ik reken deze dag op wat minder nattigheid, maar als ik na een half uur over een stenig pad omhoog klim, valt de regen met bakken uit de hemel. Na een uur voel ik dat het water bij mijn schouders en armen mijn jas binnenkomt.
Ik sta even stil. De lucht ziet aan alle kanten donkergrijs. Ik kan nog omkeren, gaat er door mij heen.
Dan loop ik verder.
Boven op een pas kom ik bij een houten wandelwijzer. Druipend aan alle kanten diep ik de routebeschrijving op uit een binnenzak. De regendruppels vallen met een dof geluid op de plastic beschermhoes. De beschrijving stuurt mij het pad op waar ik net vandaan kom.

Verontwaardigd kijk ik naar het papier. ‘Klote beschrijving’, roep ik in de leegte.
Vind ik dat nog  wel leuk? Hoe lang ga ik nog door?
Ik volg mijn eigen richtinggevoel en hervind na een poosje bij een waterbekken voor vee de route. Het is een verlaten gebied. Er zijn geen dorpen onderweg, alleen enkele tot ruïne vervallen boerderijen. Om mij heen is er het geluid van de regen. Wind is er niet, vogels laten zich niet horen.
Dan zie ik boven mij, dwars over het smalle wandelpad, een rund van kolossale afmetingen. Het beest lijkt verdacht veel op het stenen exemplaar, dat naast het stierenvechtersstadion in Ronda staat. De hoorns zijn mega groot. En ik draag een donkerrode jas. Aan de gele flap in zijn oren zie ik dat hij EU-gecertificeerd is. Hoewel dit enig vertrouwen inboezemt, loop ik toch maar met een grote boog om de stier heen. Als ik het beest met een quasi-ontspannen loopje gepasseerd ben, zie ik uiers tussen de achterpoten hangen.

Dan neemt de regen af en gaat over in mist. Terwijl de routebeschrijving mooie uitzichten presenteert, loop ik ergens op de Spaanse hellingen onder een matglazen stolp. Ik zie alleen silhouetten van steeneiken om mij heen. Zou iemand niet eens een mooi gouache daarvan kunnen maken?
Wat doe ik hier eigenlijk, vraag ik me af. Ik ben gekomen voor de natuur, de ontspanning en een beetje mooi weer, maar ik tref niets van dat alles.
Waarom loop ik dan door?
Niet, omdat ik een held wil zijn, die de ontberingen opzoekt.
Ik hoef ook niet met mezelf geconfronteerd te worden. Of zijn dit soort vragen al een vorm van confrontatie?
Bij het zien van de sombere weersvoorspelling deze ochtend in het hotel zei een Engelse zestiger die deel uitmaakt van een wandelgroep: ‘Of course we will walk today. That’s why we’re here for!’ Dat is me toch te star.

Als ik stil sta om een broodje te pakken komt het inzicht. Het is geen nieuw idee, ik weet het eigenlijk wel, maar het laat soms even op zich wachten voor het bovendrijft: ook als de omstandigheden niet meewerken kan je genieten van wat er is. De donkerrode bergviooltjes en al die andere bloemen waarvan ik de namen niet weet. De beken met het snel stromende water. Ik maak er een sport van om op de zompige weiden van steen naar steen te springen.
De mist trekt wat op en dan zie ik aan het begin van de middag beneden mij de witte huizen van Benaocaz. Even later loop ik door de nauwe straatjes van het dorp. Het is er stil. Alleen uit de openstaande deuren van de cafés klinkt er gepraat en gelach van mannen. Zij kijken niet op van de verzopen toerist die met een regenbroek vol modderspatten langsloopt.