Herinnering

De eerste folder

Het was, zoals wel vaker, begonnen met een aardigheidje. Op een feestavond van aktiekoor Linksom had ik, begeleid door T. op zijn accordeon, oude liedjes gezongen over gebroken harten, versleten broekjes en werkloze handen. We wilden wel eens wat anders dan politiek correcte liederen. De nostalgische volksliedjes waren zo overdreven sentimenteel dat wij ze juist weer mooi vonden. Dus kwam er een vervolg.
Ik zie nog een oude vrouw voor me tijdens ons eerste optreden in een bejaardenhuis halverwege de jaren tachtig. Het gerimpelde gezicht bleef tijdens ons optreden in mineurstemming staan. Alsof haar lippen voor eeuwig omlaag stonden en haar ogen niet anders meer dan streng konden kijken. Zij belichaamde als het ware de ellende waarover wij zongen. Ik probeerde zo min mogelijk naar haar te kijken om niet te worden meegenomen in de gedachte dat zij onze uitvoering waardeloos vond. Na afloop gebeurde het. Onder het krachteloze applaus van de bewoners pakte ze haar stok, tikte er driftig mee op de grond en riep: ‘Toegift, toegift!’
‘Iedereen is tot het einde blijven zitten’, zei een verzorgster, ‘en dat is nog nooit gebeurd.’
Zo kregen wij de smaak te pakken. We noemden onszelf W. & D. Moed, stuurden een folder de wereld in en daarna begon het te lopen.
Het ene na het andere verzorgingshuis in Utrecht en verre ommelanden contracteerde ons voor een avondje ouderwets amusement. Wij hadden de wind mee, want er waren toen nog veel van die huizen. Als we een uur voor aanvang binnen kwamen was de zaal al goed gevuld. Soms werd nog wat gekibbeld over wie naast wie mocht zitten. Na afloop kwam er altijd ergens een directeur tevoorschijn om de heren te bedanken en een bloemetje ‘voor de vrouw’ te overhandigen. Een enkele bewoonster stopte ons een gulden toe. Daarna liep de zaal direct leeg en vormde zich een lange rij rollators voor de lift.

Fragment uit de Backroom Tapes, een niet eerder uitgebrachte opname van een repetitie (in de stijl van Lou Bandy):

Tussendoor traden wij ook nog wel eens op in buurthuizen, wat ons een vreemd gevoel bezorgde omdat men Johnny Jordaan en Tante Leen echt mooi vond. Het gebeurde dat daar zoveel gekletst werd dat we moeite moesten doen om de aandacht vast te houden.

De folder van ons laatste programma

Na een paar jaar volgde een professionaliseringsslag. Ik dook bibliotheken in om het vooroorlogse leven te bestuderen en legde een grote verzameling oude, populaire muziek aan. We maakten thematische programma’s over amusement in de dertiger jaren en over gezinnen met zeventien kinderen. Daarbij vertelden we anekdotes, ondersteund door dia’s met ‘beelden uit mijn kinderjaren’. De prijs ging navenant omhoog: van 100 naar 295 gulden exclusief reiskosten en met een beleefd verzoek de belastinginspecteur niet in te lichten.
Ons publiek werd met de jaren ouder en hulpbehoevender. Naast de rollators werden er bedden de zaal ingereden met bewoners die hun ogen continu gesloten hielden. Eén vrouw lispelde voortdurend: ‘Oh moedertje, oh moedertje’, waardoor een vrijwilligster haar kwam knuffelen om verdere verstoring te voorkomen. Een bewoonster op de eerste rij die almaar riep ‘en waar moet ik nu naar toe?’ werd met zachte drang weggebracht.
Toen wijzelf na bijna tien jaar in de auto op weg naar huis ‘o moedertje’ begonnen te zuchten werd het tijd om de apparatuur te verkopen en onze carrière af te sluiten.

Live opname van onze grootste hit ‘Ik voel me slap’

aktiekoor Linksom

Het is een winderige zaterdagmiddag, begin jaren tachtig. In een witte evenemententent in Gorinchem staan zo’n tweehonderd stoelen opgesteld. Op het met vlaggen van politieke organisaties versierde podium houdt een spreker een gloedvol betoog over de gevaren van kernwapens. Een plukje van zo’n 30 mensen luistert. De wind en de vele lege stoelen geven de manifestatie ‘Gorinchem tegen de kernwapens’ een koud en onmachtig karakter. De spreker slingert aan het einde van zijn betoog een aantal leuzen de tent in: de kernwapens de wereld uit! Om te beginnen uit Nederland! Gorinchem kernwapenvrije gemeente!
Dan komen twintig mensen uit de zaal naar voren. Aktiekoor Linksom uit Utrecht betreedt het podium. Het zingt zijn strijdliederen voor een handvol organisatoren en sympathisanten in de zaal.

Linksom werd eind jaren zeventig opgericht voor een verstrooiende noot tijdens demonstraties en manifestaties. Op tal van plaatsen in het land verschenen in die jaren muziekgroepjes met namen als Soliedair, Ontstemd, Averechts, Vrolijk Verzetskoor en Onaangepast.
Nadat ik een aantal jaren met toenemende frustratie aan linkse acties had deelgenomen zag ik Linksom op een 1-mei-manifestatie. Ik wist het direct: dít wil ik ook. Niet argumenteren, theoretiseren of propageren, maar zíngen. Dat leek mij bevrijdend. Maar dan wel zingen voor het goede doel.
Linksom begon met traditionele socialistische strijdliederen. Van de Belgische Internationale Nieuwe Scène leerden we liederen over de uitbuiting van de Arbeider door het Kapitaal, begeleid door gezellige accordeonakkoorden.
De ontwikkelingen binnen het koor volgden elkaar snel op. Van podiumkoor wilden we straatkoor worden. We gingen zelf teksten schrijven. De bezongen problemen moesten ons persoonlijk raken. Er werd aandacht besteed aan de presentatie. Zo ontstonden thematische programma’s over ontwapening, kernenergie, fascisme en internationale solidariteit. Overal waar de roep om verandering klonk stond aktiekoor Linksom paraat met een bijpassend programma.
De tekst was altijd belangrijker dan de muzikaliteit. Het heilige moeten prevaleerde boven het plezier. Verstaanbaarheid was belangrijker dan intonatie. Zou de aandacht teveel naar zuiver zingen uitgaan, dan “zijn er liederen die te mooi worden”, zo staat ergens in de notulen.

In bijgaand fragment: Over de gastarbeiders en Fascisme is moord.

We repeteerden elke week en we vergaderden elke week. Over de aanschaf van een afwasborstel en de lengte van de rookpauze, maar vooral natuurlijk over de vraag “wat voor koor we nu eigenlijk willen zijn”. Gaan we alleen voor het zingen naar Dodewaard of doen we het hele weekend mee met de acties tegen de kerncentrale? Alles werd ter discussie gesteld.
Uit een stencil met stellingen: “Zolang we ons nog ophangen aan een bepaalde hiërarchie binnen het koor, worden we nooit een goed aktiekoor”. Regelmatig spreken we over aanwezig zijn en op tijd komen. Er werd doorlopend kritiek geuit, maar aan het einde van de donderdagavond fietste eenieder naar het Pandje, destijds Utrechts enige nachtkroeg. Hier werd nog lang nagepraat. Hier keken sommigen elkaar peilloos diep in de ogen.
Al snel stond het voor mij vast: zingen vind ik fijn, dat wil ik blijven doen. Zeven jaren zong ik bij Linksom. Toen doemde een volgende uitdaging op.

Nog maar nauwelijks ben ik met mijn auto van het parkeerterrein van voetbalclub Excelsior de Honingerdijk in Rotterdam opgedraaid, of ik word staande gehouden door de opgeheven hand van een politieagente. Ze staat met enkele collega’s in het licht van een straatlantaarn tussen een paar rood-witte pylonnen. Verbaasd en wat zenuwachtig draai ik het raampje open.
‘Alcoholcontrole, meneer. Zou u even willen blazen?’
Ik kom net van een voetbalwedstrijd van mijn zoon. Na afloop heb ik in de businessclub, zoals betaald voetbalclubs de sportkantine voor genodigden noemen, nog even een biertje gedronken. Eén biertje, daarmee loop je toch niet tegen de lamp? Maar helemaal zeker ben ik er niet van. Ik ben nog nooit eerder gecontroleerd.
Dat blijkt als ik in het pijpje blaas.
‘Wacht even, andersom, meneer’, glimlacht de agente. Ze draait het pijpje voor mij om. Ze heeft een vriendelijk gezicht. Onder haar pet steken blonde haren uit. Het valt me moeilijk om in haar een autoriteit te zien.
Ze leest de score af op de meter. ‘Uitstekend meneer, nog een prettige avond.’

Een half jaar later ontvang ik een brief van het Centraal Bureau Rijvaardigheid, divisie Vorderingen. De directeur laat mij weten dat men voornemens is mijn rijbewijs tijdelijk ongeldig te verklaren. ‘Dit besluit is genomen vanwege een aanhouding dan wel procesverbaal op 10 maart 2008 door de Regiopolitie Rotterdam Rijnmond, waarbij een alcoholpromillage van 2,56 is geconstateerd.’ Volgens de wet is een maximum van 0,5 promille toegestaan, voor jongeren ligt de grens bij 0,22. Die 2,56 zou betekenen, dat ik straalbezopen achter het stuur heb gezeten.
Mijn eerste verbazing gaat over in pret. Hier is een gigantische vergissing in het spel.
De brief vervolgt met de mededeling dat ik onverwijld dien mee te werken aan een onderzoek. Daarvoor moet ik mij melden op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis in Woerden. Weigeren om mee te werken betekent dat mijn rijbewijs wordt ingenomen. Mijn pret neemt al weer af.
‘Wat een onzin’, zegt G. als de brief gelezen heeft. Voor mijn kinderen die hun vader nog nooit ook maar één moment dronken hebben gezien, is de brief voer voor pesterige speculatie.

Ik bel het CBR met het verzoek om na te gaan waar iets fout is gegaan. Men hoort mij vriendelijk aan. Als ik het niet eens ben met de beslissing moet ik een bezwaarschrift indienen. Ondertussen moet ik wel meewerken aan het onderzoek, zo niet….
Als mijn irritatie weer wat gedaald is, begrijp ik het antwoord. Iedereen kan wel zeggen dat er een foutje is gemaakt. Is het niet kenmerkend voor een alcoholicus dat hij er op deze manier onderuit probeert te komen? Heb ik daardoor juist bijgedragen aan het imago van stevige drinker?
Direct, maar met grote tegenzin stel ik het bezwaarschrift op. Ik wacht nog even met het maken van een afspraak met de psychiater. Ze zien me daar aankomen. Daar heb je die man die met 2,56 promil in zijn auto is gestapt en het vervolgens probeert te ontkennen.
Twee weken later laat de directeur van de Divisie Vorderingen mij in een formeel briefje weten dat de procedure is stopgezet. Geen woord over een vergissing. Geen enkel excuus.

Routineus loop ik met de dik ingesmeerde, dubbelgeslagen baan behang de keukentrap op. De borstel steekt uit de zak van mijn zeventigerjaren tuinbroek. Als ik bovenop sta en me uitrek kom ik met mijn handen net bij het plafond. De muur is 3,60 meter hoog. Zorgvuldig balancerend plak ik het bovenste deel van de baan op de muur en borstel ‘m stevig vast. Nu kan ik de rest van de baan laten zakken.

In 1985 kochten G en ik tezamen met een bevriend stel ons eerste huis. De jaren waarin alles anders moest echoden nog na. Alle vier hadden we tijdens onze studietijd in een groep gewoond. We waren niet toe aan wat wij huisje-boompje-beestje noemden: met zijn tweeën een gezinnetje stichten. Om ons ideaal van samenwonen vorm te geven kochten we een huis dat groot genoeg was voor een gezamenlijk huishouden van vier volwassenen en twee baby’s.
Het was een oud herenhuis, gebouwd in het begin van de eeuw, met originele details waarvan makelaars opgewonden raken: glas-in-loodramen, gestucte engeltjes in het plafond, schouwen van zwart marmer.
Na de aankoop liep ik apetrots door het pand. Dit was óns huis. Ik had al een baan en een vriendin en ons eerste kind was net geboren. Met dit huis erbij was ik nu definitief tot de rangen der volwassenen toegetreden. Tenminste zo leek het.
Het huis van vier verdiepingen, de kelder niet meegerekend, was bewoond geweest door negen studenten en rijp voor een flinke opknapbeurt. We braken tussenwandjes af, sloopten vier keukentjes, een aantal wastafels en een douche, verwijderden de oude betengeling en trokken overal dikke lagen behang van de muren. Lagen die de geschiedenis van het huis en zijn bewoners blootlegden. Maar tijd om ons daarin te verdiepen was er niet.
De opbouw begon met het egaliseren van de muren. Ik was zo lang bezig met het vullen van gaten in alle vertrekken dat ik op mijn werk alleen maar gaten en oneffenheden zag die gladgestreken moesten worden. Daarna begon de grote behangmarathon. Het gehele huis, van boven tot onder, bekleedden we met rauhfaser behang. Ik had nog nooit behangen, maar kreeg het al snel onder de knie. Een strak behangen wand vervulde mij met groot geluk.

Vanuit de hoogte zie ik de twee baby’s in hun wipstoeltje op de vloer staan, tussen de behangtafel en het bouwmateriaal. Een rammelaar en een speen liggen naast hen op de grond. Af en toe geeft een van hen blijk van ontevredenheid. Dan moet het werk, of ik het nu leuk vind of niet, onderbroken worden voor een schone luier of een ommetje met de kinderwagen. Als moderne man wil ik natuurlijk mijn aandeel daarin leveren.
Een aannemer zorgde voor een nieuwe keuken en een nieuwe badkamer. Ouders en vrienden hielpen mee met tegel- en verfwerk. Maar het leeuwendeel namen we zelf voor onze rekening. Het schuren van alle randjes in de deurposten en paneeldeuren deed een beroep op mijn uithoudingsvermogen. We deden de verbouwing in krap twee maanden, naast ons werk en naast de verzorging van de kinderen. Als ik er nu op terug kijk vraag ik me af, hoe we dat alles voor elkaar speelden. Ik zou er nu niet meer aan moeten denken.

Het moet rond 1972 geweest zijn dat Wim T., een van mijn huisgenoten op de studentenflat, opeens op een splinternieuwe blauwe racefiets aan kwam zetten. Zo’n fiets waar Merckx en Zoetemelk op reden! Met belangstelling bekeken wij het kromme stuur, de remkabels die daarbovenuit bolden, het puntzadel en de dunne bandjes. De riempjes om de schoenen vast te binden leken ons wat link bij het afstappen. Wim parkeerde zijn aanwinst in het smalle gangetje van de flat. Dat vond ik wel een minpunt.
Nog geen jaar later liep ik zelf fietsenhandel Kok binnen, de enige zaak in Utrecht die destijds racefietsen verkocht. Even later kwam ik met een paars merkloos, want goedkoop exemplaar weer naar buiten. Overal waar ik kwam werd de racefiets met bewondering bekeken en uitgeprobeerd. Zéven versnellingen, dat was ongekend. En zo licht van gewicht! De gebogen houding waarmee je uitgestrekt over de fiets lag werd niet door iedereen gewaardeerd, al verzekerde een jonge vrouw dat zij op het puntzadel goed zou kunnen klaarkomen.

Wekelijks maakte ik een trainingstocht om me voor te bereiden op het volgende ideaal: samen met vriend Paul op vakantie met de racefiets. De bestemming voor onze toertocht was duidelijk. Dat kon alleen maar Frankrijk zijn.
Bij aankomst met de trein in Cahors, een middeleeuws stadje ten zuiden van de Dordogne, bleek dat mijn fiets de reis niet geheel ongeschonden was doorgekomen. Met enkele kale plekken op het frame en deukjes in het spatbord viel echter nog prima te fietsen. Dat werd anders toen ik tijdens de eerste klim flink op de pedalen ging staan en een behoorlijke speling in het trapstel voelde. Met de blik van een kenner zette ik de fiets op zijn kop. Tot onze verbazing rolden er zes kleine, zwarte kogeltjes ergens uit de fiets via de zadelbuis de onderkant van het zadel in. Boos op de hele wereld en op fietsverkoper K. te U. in het bijzonder liet ik mij schoorfietsend weer naar Cahors afzakken.

Fietsenmakers waren er destijds genoeg in Cahors, maar pas de derde die wij bezochten wilde er wel eens naar kijken. De zaak heette Tout pour le cycle en werd gedreven door een oud mannetje die in zijn vuile werkplaats geholpen werd door een doofstomme man met een zenuwtrek.
Toen wij na anderhalf uur terugkwamen was de baas juist bezig met een zware hamer flinke klappen uit te delen aan het trapstel van mijn nieuwe fiets. Bij iedere klap kromp ik ineen. Zijn rappe commentaar was voor mij niet te volgen. Na zes jaar Franse les op het gymnasium wist ik feilloos de woorden voor het middenschip en de zijbeuken van een kerk, maar aan de onderdelen van een racefiets waren we niet toegekomen. Omdat zijn methode blijkbaar niet de gewenste resultaten gaf maakte hij duidelijk dat het trapstel un peu forcé was en daarom vervangen moest worden. Tegen een bedrag dat een flink gat sloeg in mijn vakantiebudget kon ik de fiets de volgende dag weer ophalen.
Zwaar beladen vertrokken we die dag stroomopwaarts langs de rivier de Lot. Met goede zin, zeven versnellingen en strak aangetrokken riempjes reden we de vrijheid tegemoet.