Herinnering

Studeren in de jaren zeventig (4)

Studentenflat van Lieflandlaan

Ik had wat kortdurende relaties met vriendinnetjes gehad, toen ik I. ontmoette. Het was tijdens een feest in de studentenflat aan de van Lieflandlaan, waarheen ik in 1971 was verhuisd. I. stond in een deuropening, haar lange rode haren glansden in het licht van de gang. Wij lieten elkaar die avond niet meer los en dat ging de dagen daarna zo door. Het was duidelijk dat het Grote Wonder van het Gezamenlijk Genoegen nu zeer nabij was. Ik had er al lang naar uitgekeken. In mijn jongensbrein had het verlangen naar het hoogst haalbare genot mythische proporties aangenomen. Zou ik ongeneeslijk ziek worden en nog één wens mogen doen, dan wist ik het wel.
Voor de inwijding in het Grote Wonder had ik in I. een goede partner. Zij had al met verschillende vriendjes gevreeën, onder meer met de bekende actievoerder van de Rode Jeugd, L. van H., die voor het plegen van een bomaanslag een tijd de bak was ingedraaid. I. wist dus van wanten.
Toen wij na een filmavondje ’s avonds op haar bed lagen, voelde het als heel natuurlijk, dat het ene na het andere kledingstuk werd uitgetrokken en met naar binnen gekeerde mouwen en pijpen naast het bed werd gedropt. Ik had goed begrepen dat je in dit samenzijn niet je kleren netjes op een stoel hangt.

Het zou een historische avond worden, een mijlpaal, daar was ik mij zeer wel van bewust. ‘Dit is het’, dacht ik, toen ik voor het eerst haar blanke borsten kuste. Toen mijn broek uitging, schoot ik  onder de dekens. Ik schaamde me voor mijn opwinding, niemand had dat ooit gezien. Ik vond het zelf ook geen gezicht.
Ondertussen (een saillant woord in dit verband) had I. haar beide benen tot over haar naakte buik opgetrokken. Daar had ik niet op gerekend. Dat hoort er toch niet bij, dacht ik. Haar knieën drukten zich in mijn borst. Het leek alsof zij een verdedigingswal wilde optrekken tegen een horde aanstormende, van hoogspanning trillende roeden.
Ik moest ook denken aan die bommengooier. Je weet niet wat de omgang met zo’n jongen achterlaat. Net toen ik vriendelijk wilde vragen of zij die hinderlijke knieën kon laten zakken, fluisterde I. met een vanzelfsprekend overwicht in mijn oor: ‘We moeten wel veilig vrijen. Morgen maar eens iets kopen bij de apotheek’. Het moet gezegd: dat was haar wel toevertrouwd. Als gewezen apothekersassistente kende zij het gehele assortiment. Wel irritant dat je nu pas op dat idee komt, dacht ik.

Terwijl wij doorgingen met de liefkozingen, schoot mij te binnen dat ik in de introductietijd voorgelicht was over het fenomeen condoomautomaat. Dus pijnigde ik mijn hersens af, waar er in Utrecht zo’n verdomde automaat zou staan. Ik wist waar alle bioscopen waren, de wetenschappelijke boekwinkels, de platenzaken. Maar de locaties van de condoomautomaten kende ik niet. Als die kennis een teken is van volwassen worden, dan was ik blijkbaar nog niet erg gegroeid. Dit soort gepeins was helaas niet bevorderlijk voor mijn opwinding.
Ik kon desondanks leven met de gang van zaken. Want zo ervaren als I. was in vrijages, zo gepokt en gemazeld was ik in uitstel van behoeftebevrediging. Eerst de zuurkool, dan de pudding. Eerst jaren sparen, dan een brommer. Eerst hard studeren, dan pas tv kijken. Het kon me niet extreem genoeg zijn, zolang er maar daadwerkelijk uitzicht bleef op de hemel.
Ik had haar borsten gezoend, de rest zou later volgen.
Ik hoop, dat jij, lezer, ook met dit uitstel kunt leven.

Studeren in de jaren ’70 (3)

We zijn met meer dan driehonderd. De grote zaal aan de Varkenmarkt in Utrecht zit in september 1970 meer dan vol met eerstejaars studenten psychologie. Lange haren, spijkerjackjes en pakjes shag vullen de grijze, kale ruimte, die verlicht is met tl-buizen.
Voorin de zaal discussiëren de veelbelovende wetenschapper Köster, de kin in de lucht, en de ouderwetse pedagoog baron van Ittersum, de deliriumhandjes in de zakken van zijn colbert, over de waarde van de fenomenologie. Wat is dat, fenomenologie, vraag ik me af. Heeft dat iets met vrouwen te maken? Ik durf het niet te vragen voor de volle zaal. Het zal wel dom zijn, dat ik dit niet weet.
Daarna zit ik in een werkgroep waar stevig wordt gediscussieerd. De student-assistent die de groep begeleidt zegt, dat hij het spannend vindt: ‘Het zweet staat in mijn handen’. Mijn mond valt open. Dat je onder woorden durft te brengen, dat je iets emotioneel moeilijk vindt! Dat heb ik nog nooit meegemaakt. En wat een ontspanning geeft zijn bekentenis. Het komt helemaal niet zwak over, integendeel. Dit wil ik ook leren, neem ik mij voor.
Later gebeurt er iets, waarvan ik nog meer onder de indruk ben. In zijn colleges vertelt Köster over de resultaten van zijn reukonderzoek. De grote zaal reageert kritisch. Wat is de maatschappelijke relevantie hiervan, wordt gevraagd. Wordt dit gefinancierd door het bedrijfsleven? Als zich hierover een discussie ontspint, roept een jongen in een Afghaanse jas: ‘Wat heb je nu aan dit gelul, terwijl de wereld klote is!’
Ik ben diep geraakt. Er is honger in de derde wereld, oorlog in Vietnam, overal worden arbeiders uitgebuit. Het moet allemaal anders, radicaal anders. Ik voel me schuldig dat ik nog niets hieraan gedaan heb.

De democratiseringsgolf op de universiteiten is vanuit Tilburg en Amsterdam overgewaaid naar Utrecht. Hier hebben studenten de kamer van de curatoren bezet. Ze eisen medebeslissingsrecht, one man, one vote. Minister Veringa bereidt de Wet op de Universitaire Bestuurshervorming voor. Daarmee worden we ingekapseld, zeggen de radicalen. Ik vind dat ze gelijk hebben.
De Organisatie van Psychologiestudenten (OPSU) belegt een massavergadering waarvoor men dezelfde collegezaal aan de Varkenmarkt kan gebruiken. Er worden stencils uitgedeeld tegen de hoogleraren en hun onderonsjes. Boycot Veringa met zijn inspraakorganen, daar word je alleen maar ingepakt! De eis is dat psychologiestudenten voor elk onderdeel zelf een alternatief mogen voorstellen. Er wordt gepleit tegen massale hoorcolleges en voor projectonderwijs. Ik hoor het  instemmend aan.  De sportpsychologie, die de reden was waarom ik voor deze studierichting had gekozen, verdwijnt geruisloos aan de horizon.

Enige weken later kan de OPSU de grote collegezaal opnieuw gebruiken, nu voor een groot feest op een zaterdagavond. Dit weekend ga ik daarom niet met een tas vol vuile was naar huis.
De zaal ziet er zonder het tl-licht duister uit. Bij de ingang staan de kratjes bier hoog opgestapeld. Zou dat er allemaal deze avond doorheen gaan, vraag ik me af. Het lijkt me onmogelijk. Ik herken enkele actievoerders van de massavergadering. Student J. loopt op zijn eentje een beetje vreemd rond. Hij tast met zijn handen alle muren en het schoolbord af. Wat is hier aan de hand?
In het lawaai en gedrang speur ik naar meisjes die ik van colleges en werkgroepen ken. Als ik na een tijdje nog geen bekende gezien heb, stap ik maar weer op mijn oranje fiets. Op de Jutfaseweg word ik aangehouden door een Noorse vrachtwagenchauffeur op zoek naar ‘u kul’. Ik kijk hem niet-begrijpend aan. ‘Now, you arru a boy, I wanttu u kul’. Nu wordt het me duidelijk.
Dat juist ik dat niet begrepen had.

Studeren in de jaren ’70 (2)

Runstraat

De stapel Amerikaanse studieboeken ging mee en een weekendtas met schone kleren. Verder had ik nog een campinggasje ingepakt en een pannetje. Veel meer was het niet, waarmee ik in augustus 1970 verhuisde naar mijn eerste kamer aan de Runstraat in de Rivierenwijk in Utrecht. In het kamertje van 2 bij 3 stonden al een bed, een bureautje en één stoel. Daar kwam nog een butagaskacheltje bij, dat ik tevens als broodrooster gebruikte.
Alleen de muziek ontbrak nog. Daarom werkte ik drie weken bij stomerij Hartevelt. Ik sjorde broeken rond een pasvorm en joeg er dan een lading stoom doorheen. Bij de wekelijkse partij broeken uit het Willem Arntszhuis vermengde de chemische geur zich met de stank van urine. Zo verdiende ik mijn eerste bandrecorder.
Het houtwerk in mijn kamer was vijftiger-jaren-grijs van kleur. Met toestemming van de hospita verfde ik de deur en de balken van het dakbeschot oranje. Dat paste mooi bij een affiche van de NVSH dat ik een prominente plaats aan de muur had gegeven.
Mijn vader had geregeld dat ik mijn blauwe Tomos achter het huis in het gangpad mocht parkeren, dit met het oog op het criminele tuig in de grote stad. Toen ik merkte, dat iedereen op de fiets naar college kwam, liet ik mijn brommer ongebruikt staan roesten in de regen. Omdat ook fietsen vaak gestolen werden en ik nog wat oranje lak over had, verfde ik mijn fiets oranje. Alleen op Koninginnedag stapte ik wat beschroomd op.

Het ontdekken van het leven kon beginnen.
De uren overdag waren voor de studie, de avonden voor het bezoek. Als je ’s avonds alleen op je kamer zit, komen de muren op je af, had ik iemand horen zeggen. En dus trok ik er elke avond op uit om iemand op te zoeken, of er werd bij mij aangebeld, soms wel drie keer op een avond. Als bed en stoel bezet waren, nam de rest plaats op de grond. Kwam er iemand rond etenstijd langs, dan bakte ik wel eens pannenkoeken op mijn campinggasje. Mijn kleine kamer stond voortdurend stijf van de rook. Ik deed voor het eerst mee met een joint.
T. vertelde vol trots over zijn eerste vrijpartij. Vriend M., die op jongens viel, verzekerde dat stimulering van de tepels ook tot een orgasme kon leiden.  Ik aanbad in stilte het schuchtere meisje dat mij bij de bakker om de hoek hielp.
We spraken over alle zaken des levens, over studie en kamers, en vooral over wat goed en fout was. Verlost van ouders en school waren we bezig nieuwe kaders te ontwikkelen. We waren tegen de Amerikanen en tegen milieuvervuiling en voor Monty Python en voor Ajax.
Mijn oudere broer haalde huis-aan-huis handtekeningen op in de Rivierenwijk. Hij studeerde sociologie, maar was de wijk ingekomen om actie te voeren. Een andere tijd kondigde zich aan.
Ik weigerde mee te doen met de Volkstelling. Die viel in de categorie ‘fout’. Al hoopte ik vurig dat ik niet thuis zou zijn, als de teller aanbelde, want op weigering stond een  boete van f 500,-. Met mijn uitgavenpatroon van f 5,- per dag zou dat betekenen, dat ik weer broeken moest gaan stomen.
Het lukte me om afgekeurd te worden voor militaire dienst. Op S5, onaangepastheid. Er werd gezegd, dat ik nu nooit meer een baan bij de overheid zou kunnen krijgen. Het leger was echter overduidelijk fout en onaangepast wilde ik wel zijn, een oranje fiets had ik al. Bovendien, als ik als soldaat zou schieten zoals ik sprak, dan viel er met mij geen oorlog te winnen.

Deel 1 Serie Studeren in de jaren ’70

Ik had priester moeten worden. Op zolder had ik al vaak de mis opgedragen, de handen  omhooggericht, achter een oud dressoir dat als altaar diende. Maar op mijn 12e wilde ik voor geen goud naar een jongensinternaat. Daarna veranderden de tijden, de kerken liepen leeg en ik liep mee.
Sport was mijn lust en leven: gymnastiek, voetballen, tafeltennis. Ik organiseerde sportwedstrijden die ik vervolgens glansrijk won. Sportleraar worden leek een logisch vervolg, totdat ik een boek las over de psychologie van de sport. Over de schoonspringster die zich concentreert voor een sprong en de speerwerper die zijn aanloop inzet. De helft van de prestatie wordt bepaald door het zelfvertrouwen en de instelling, schreef psycholoog Grunwald. Dat sprak mij enorm aan. Want hoe ouder ik werd, hoe meer ik begon te twijfelen en hoe meer mijn zelfvertrouwen verschrompelde. Toen in de keuze van een studie mijn lievelingsvak Geschiedenis ook afviel – ik zag mij met een spraakgebrek niet voor de klas staan – was het besluit duidelijk.

Zomer 1970 meld ik mij bij de universiteit Utrecht voor de studierichting psychologie.
Weg van het schoolse gymnasium, weg uit het benauwde ouderlijk huis, de vrijheid tegemoet. Op eigen benen staan, zelf beslissen, ik kijk er erg naar uit. Maar al in de introductieweek ontdek ik ook een andere kant. Ik word bedolven onder een berg informatie over studentenverenigingen en kamerverhuur. Over hulpinstanties en condoomautomaten. Over derdewereldwinkels en aksiegroepen. De keuzemogelijkheden maken me onzeker. Binnen de introductiegroep ben ik een verlegen deelnemer die braaf om 01.00 uur naar huis gaat, omdat het al zo laat is. Na het eten op de Mensa ga ik het liefst een potje voetballen.

Met vriend Ton meld ik mij aan bij studentenvereniging Veritas. Van ontgroening zou geen sprake meer zijn, maar al op de eerste avond commandeert een ouderejaars de pas aangekomen studentjes: ‘Zitten! Opstaan! Zitten! Opstaan!’ Als Ton en ik, heldhaftig anti-autoritair, uit protest hiertegen de zaal willen verlaten, blijkt de deur op slot gedaan. De volgende dag leveren we onze lidmaatschapskaart weer in.
We gaan nog eens een avondje naar Prometheus, een vooruitstrevende vereniging. Maar het groepje studenten dat bij het licht van vloeistofdia’s stoned naar Ummagumma van Pink Floyd zit te luisteren spreekt ons ook niet aan.
Het ouderlijk huis, het gymnasium, de kerk, de studentenvereniging: de bestaande kaders vallen af. Ik moet zelf op zoek naar een nieuw houvast.

Daar zit ik dan, begin september, op de bank voor het ouderlijk huis in een vriendelijke nazomerzon. Naast mij een stapel van 9 dikke Amerikaanse studieboeken.
Voor mij opengeslagen ligt Dember & Jenkins, General Psychology. ‘If perception can be a construction and memory is a construction, it may be that memory does not store a set of objects or their copies but rather consists of activating the set of rules that were used in constructing the original perception’. Ik lees de zin drie , vier, vijf keer en weet dan nog steeds niet wat er staat. Ik doe op deze manier een uur over een pagina en word er wanhopig van. Hoe kom ik hier ooit doorheen en wat heeft dit in godsnaam met die speerwerper te maken? De kinderen uit de buurt vragen of ik met hen kom spelen.
Twee maanden later haal ik een 8,5 voor het tentamen General Psychology, terwijl het om mij heen onvoldoendes regent. Ik ben teruggevallen op een oud kader: braaf studeren om goed voorbereid aan een proefwerk te beginnen. De jaren daarvoor kreeg ik 9 uur Grieks en 9 uur Latijn per week. Die stof zei me ook geen moer, maar ik heb toen wel geleerd om te leren.
Was ik ook voorbereid op het zelfstandig wonen?