Herinnering

• De geboorte van ons derde kleinkind, vorige week, en de grote inspanningen die daarvoor nodig waren, brachten ons terug naar G.’s eerste bevalling in 1985. Wij – en het is niet voor niets dat ik hier de meervoudsvorm gebruik – hadden ons terdege voorbereid. Iedere week lagen we met een groepje vrouwen en enkele mannen op een dekentje voor de zwangerschapsyoga. We probeerden te ontdekken waar er spanning in ons lichaam zat en hoe het met de ademhaling was gesteld.
  Vroeg in de nacht van zaterdag 8 juni voelde G. de eerste wee. Nu zou het gaan gebeuren, voelden we, het kind klopte op de deur! Wat volgde was een lange dag met opkomende en wegtrekkende weeën, zo heftig dat pogingen om de pijn met ontspanning en adem op te vangen bij voorbaat mislukt waren. Ik zat erbij en keek ernaar en kon niets anders doen dan lijdzaam wachten.
  We zaten samen op de bank en ik hield G.’s hand vast. Voor de afleiding zetten we de televisie aan. Er kwam een aflevering van Love Boat voorbij, een serie met romantische en komische ontwikkelingen op een cruiseschip. Ik kon me niet herinneren ooit zo iets doms te hebben gezien en wond me erover op dat dit door de socialistische Vara werd uitgezonden. Uit solidariteit met G. bleef ik zitten.

Aan het begin van de avond kwam de verloskundige om te constateren dat er nog geen sprake was van volledige ontsluiting. De v.o. werd die avond een nooit meer te vergeten, magische afkorting. Ook aan het einde van die lange dag hadden de weeën nog niet tot de zo gewenste v.o. geleid. Dus stapten we om half twaalf ’s avonds gedrieën in het kleine autootje van de verloskundige, nadat zij de stoel van de bijrijder van dik, vocht absorberend materiaal had voorzien. Zij leverde ons af bij het Militair Hospitaal in Utrecht, een ziekenhuis dat zich bij langjarig gebrek aan gewonde soldaten ook maar op de moeder-kindzorg had geworpen.

Nadat door medicinale ondersteuning eindelijk de v.o. tot stand was gekomen, bleef er nog één complicatie over. Het kind had dan wel op de deur geklopt, maar het bleef lekker hoog in de buik zitten. Dus kwam men met een soort plopper aanzetten, als een loodgieter bij een verstopte afvoer. Het bleek een vacuümpomp te zijn. Tevoren had ik van vrienden verhalen gehoord over de bevalling als een hoogtepunt in hun leven. Was dat beeld door het langdurige proces van weeën al behoorlijk beschadigd, wat nu volgde was de genadeklap. Aan de ene zijde van het bed stond de arts die met rood aangelopen hoofd uit alle macht aan de ‘pomp’ trok. Aan de andere zijde, als tegenwicht, trokken drie verpleegkundigen G. bij haar armen de andere kant op. Ik stond er bedremmeld tussen en deed nog een uiterste poging om iets van mentale ondersteuning te bieden. Zoiets hoopte ik nooit meer mee te maken. Totdat glibberig en bloederig het kind ter wereld kwam en we huilend van geluk onze eerste zoon konden omarmen. Zoonlief hield er een flinke hoofdwond aan over. Dat betekende voor hem een week couveuse en voor moeder een week ziekenhuis.
——–
Wij zijn even fietsen. Op 17 juni hoop ik mij hier weer te melden.

Huize Alenvelt, foto: K. Nanninga

Aan de rand van Vleuten stond in mijn jeugd Huize Alenvelt. In de tuin stond een theekoepel. Die werd ‘het huisje van de Turk’ genoemd, naar een man die destijds de enige dorpsbewoner van allochtone afkomst moet zijn geweest. Hoe was hij daar terechtgekomen?
V. Voorn heeft ooit de geschiedenis in het tijdschrift van de historische vereniging beschreven.
Het verhaal begint bij de familie Van Bijlevelt, de rijkste familie van het dorp. Men bezat landerijen, huizen en boerderijen. In 1900 was er nog één telg over: Pouwlina, geboren in 1869. Haar vermogen bedroeg in 1929 f 322.000 (huidige prijspeil: 3 miljoen euro). Zij was weliswaar schatrijk, maar, volgens de overlevering, beslist niet knap. Het lukte haar niet om aan de man te komen.
Zij maakte vele reizen naar het buitenland. In 1909 ontmoette zij in Turkije Djemal Effendi, met wie zij een jaar later trouwde. Nadat Djemal gestorven was trouwde Pouwlina in 1922 met Hassan Tahsine, een man van Albanese afkomst. Omdat hij zeventien jaar jonger was dan zij dacht men dat hij om het geld met haar was getrouwd. Tahsine bleek een ongewenste vreemdeling in Turkije, het paar vestigde zich daarom in Huize Alenvelt. Daar begonnen al snel de moeilijkheden.

Tahsine onderweg met zijn huishoudelijke hulp

Hassan en Pouwlina hadden vaak ruzie, vooral over geldzaken. Hij was opvliegend van karakter. Zijn vrouw diende binnen te blijven, de buitenwereld was voor hem. Aan het einde van de ramadan hield hij een groot feest waar vele dorpsbewoners zich tegoed deden aan lekkernijen. Dit tot ergernis van de pastoor. Pouwlina was katholiek. De familie had ‘voor eeuwig’ een bank met acht plaatsen in de kerk. Die bleven iedere zondag leeg, want Pouwlina leefde ‘in zonde’ met een moslim. De pastoor verbood daarom zijn parochianen nog langer een feest in Huize Alenvelt te bezoeken.
De dorpsbewoners vonden ‘de Turk’ maar een vreemde man. Hij liep vaak ongeschoren in een kamerjas rond en had merkwaardige eetgewoonten. Zo haalde hij eens een krop sla uit de grond en at die ter plekke in één keer op. Vervolgens ging in het dorp het verhaal rond dat hij, op bezoek bij de burgemeester, de seringen uit een vaas verorberd had.
De volwassenen bleven weg. Maar voor de kinderen stond Tahsine met een doos snoepjes aan de weg. Zij mochten met hem mee naar een hut in het bos achter het huis die hij had ingericht met oosterse tapijten. Personeelsleden mochten niet binnen komen. Dat leidde tot een ruzie tussen Hassan en een vader. ‘U bent onbeleefd, u moet uw hoed afzetten voor mij’, zei Hassan. Er ontstond een vechtpartij. De toegesnelde veldwachter zou, volgens de overlevering, tegen de vader hebben gezegd: ‘had hem maar kapot gemaakt.’ Tahsine werd aangeklaagd vanwege kinderlokkerij. Omdat de kinderen verklaarden dat er niets onoorbaars was gebeurd werd hij vrijgesproken.

Pouwlina overleed in 1947, geheel vereenzaamd. Zij had in het geheim haar man onteigend. Tahsine vocht dit bij de rechter aan, met succes. Hij schonk uit de erfenis een groot stuk land aan een katholieke woningstichting voor de bouw van Jozefzorg, een bejaardenhuis. In de overeenkomst had hij geregeld dat het huis ook niet-katholieken moest opnemen. Hij overleed in 1957. De verhalen bleven nadien nog lang hangen.

Op de radio klinkt een lied, ik herken het direct, maar de titel en de zanger komen niet in me op. Het moet heel lang geleden zijn, dat ik deze muziek gehoord heb. Het is een trage Engelstalige ballad gezongen door een man die zichzelf op een gitaar begeleidt. Hij heeft een monotone, melancholieke stem en hij zingt het lied op een bijna verveelde manier, alsof het hem niets kan schelen hoe het klinkt. Dat kon Leonard Cohen wel eens zijn, bedenk ik. Het voelt als het toppunt van somberheid. Bij de afkondiging spits ik mijn oren naar het kleine radiootje in onze keuken. Famous blue raincoat heet het lied, van, inderdaad, Leonard Cohen.

Flarden van regels komen terug: and Jane came by with a lock of your hair. Ik heb geen idee waar de tekst over gaat. Ik luisterde vroeger nauwelijks naar de tekst. Het was de melodie die mij meenam. Ik lees nu op internet dat het een nummer is van de elpee Songs of love and hate. Dan komt er meer in mijn herinnering terug. Het is 1971, ik zit in het tweede jaar van mijn studie. In die tijd heb ik regelmatig contact met medestudent H. Hij is weg van Leonard Cohen, omdat die zo ‘heerlijk depressief’ klinkt. Hij zegt het met een lach, maar hij meent het. Luisterend naar Cohen kan hij wegzakken in somberheid, want het leven is nu eenmaal vreselijk zwaar.
Ik sta versteld van H.’s zwelgen in negatieve gevoelens. Ik moet in die jaren iets van sombere gevoelens opgemerkt hebben, was het niet bij mijzelf, dan toch zeker bij mijn vader. Maar het aandacht geven aan en zeker het opzoeken van die donkerte was me volkomen vreemd. Zo was ik niet opgevoed. We waren ons nauwelijks bewust van gevoelens, positief of negatief. Er werd nooit over gesproken.

Beeld: www.issuu.com

De eerste jaren van mijn studie psychologie hielpen er ook niet bij. Ik leerde hoe je muizen moest leren om een hekje te openen, hoe de beelden die je ziet omgekeerd naar de hersenen worden gestuurd en wat de voorwaarden zijn voor deugdelijk wetenschappelijk onderzoek. Met mensen en met gevoelens had dat niets te maken. Totdat een assistent in een studiegroep opeens zei, dat hij het gesprek zó spannend vond, dat hij met het zweet in zijn handen zat. Hoe durfde hij daarover zo eerlijk te zijn? Voor het eerst realiseerde ik me dat het tonen van je gevoelens een teken van kracht kan zijn.
Daarna deed de sensitivity training zijn entree: hoe sta je in de groep en hoe komt de ander op jou over? Het was opnieuw vriend H. die voor de volgende confrontatie zorgde. Hij had een spel over emoties gekocht. Het doel was om boosheid, opgewektheid of verlangen uit te beelden met, al naar het kaartje dat je kreeg, je gezicht, je handen, je hele houding. Ik wrong mij in diverse bochten om ‘hoop’ met mijn lijf uit te drukken. Dat was eens maar nooit weer.
Ondertussen draaft Jane de hele week al met the lock of your hair door mijn hoofd. Hoe dat in mijn hersenen verloopt heb ik nooit geleerd.

In de laatste klassen van de middelbare school stond ik na afloop van de lessen vaak met een aantal jongens uit mijn klas te praten. We hingen op onze fietsen bij de achteruitgang van het gebouw op het Pieterskerkhof in Utrecht. Onderwijl trok er een stroom leerlingen langs, die vanonder een nauwe poort uitwaaierde over straat, op weg naar huis. We spraken over leraren, klasgenoten en over alles wat jongens van die leeftijd bezighoudt. Er ontstond steeds opwinding als er een jonge jongen uit een van de lagere klassen langsfietste. Geleidelijk werd mij duidelijk dat een van mijn klasgenoten op deze jongen viel. Een ander ging daarin mee. Ik schrijf ‘geleidelijk’ omdat ik me aanvankelijk niet kon voorstellen dat je op iemand van hetzelfde geslacht verliefd kon worden. Ik was opgegroeid in een wereld waarin die vorm van liefde niet bestond. Het woord homo had ik thuis nog nooit gehoord. Wat niet hoort, bestaat niet. De opwinding van mijn klasgenoten leek mij een spel, een overdreven manier van doen.

Enkele jaren later, tijdens mijn studie psychologie, begon ik de twee smaken, homo en hetero, heel gewoon te vinden. Sterker nog, het onderscheid bleek niet zo zwart-wit te liggen. Er waren hetero’s die homo werden (andersom kwam niet veel voor), er waren mensen die van beide geslachten hielden. Ik maakte wel eens mee, dat er mannen achter mij aanliepen. Het streelde mijn ego maar bevestigde mijn eigen oriëntatie op vrouwen. In de cursus seksuologie kregen we de opdracht om onze gevoelens te onderzoeken en onze verlangens met anderen te delen. Voor wie nooit geleerd heeft om over seksualiteit te praten waren er heel wat blokkades te overwinnen. De docent was een getrouwde man die het openlijk met mannelijke studenten aanlegde. Daar keek niemand van op. Enkele heteroseksuele medestudenten zeiden dat hun aandacht ook wel eens bleef hangen bij een aantrekkelijke man of een homo-erotische foto. Dat bracht me een gevoel van verwarring maar ook van opluchting. Ook ik mocht een man mooi vinden. En wie masturbeert is per definitie met het eigen geslacht bezig. In dezelfde jaren zeventig nam het aantal lesbische vrouwen in mijn omgeving zienderogen toe. Je gaat niet met je onderdrukker naar bed, was een veel gehoorde leus.

Ging het in mijn jonge jaren om de vraag op wie je verliefd kon worden, man of vrouw, in het huidige tijdperk van de letterafkortingen gaat het om wie je zelf bent. Het aantal artikelen over genderidentiteit neemt een hoge vlucht. Een hoogleraar psychologie maakt zich in een interview bezorgd om de vele kinderen in het basisonderwijs die zich afvragen of zij man of vrouw zijn of iets er tussen in.
Net als vijfenvijftig jaar geleden word ik met mijn opvattingen over seksualiteit en identiteit geconfronteerd. Opnieuw vind ik al die nieuwe vormen overdreven. Maar kijk, ik vond bijgaande foto van mijzelf in een album. De foto is gemaakt in de jaren zeventig tijdens het carnaval in Limburg. Met enig gevoel van schaamte plaats ik ‘em bij deze blog. De wereld van drag-queens staat ver van mij af.