Hoewel ik dit eigenlijk niet de plaats vind om mijn gezondheid te bespreken, moet ik ter inleiding van mijn onderwerp iets vertellen over mijn conditie. Sinds vorig jaar heb ik last van tintelingen en dove gevoelens in benen en armen. Er valt goed mee te leven. De meeste irritatie ervaar ik op de racefiets, als mijn gestrekte armen een deel van mijn bovenlichaam dragen. Huisartsen spreken wel van neuropathie. Dat wil in goed Nederlands zeggen dat ik een zenuwlijder ben. Behalve dat ik nu eindelijk bevestigd zie wat ik altijd al gedacht heb, schiet ik met die term niets op. Een goede behandeling is er namelijk niet. Bewegen is goed, elke dag een half uur fietsen bijvoorbeeld zou mooi zijn…. waarmee de cirkel van het gebrek rond is (doet me denken aan There’s a hole in my bucket van Harry Belafonte.)
Skeelers dus, dacht ik toen, dan kan ik toch buiten sporten.
Ik zie kinderen op straat schuivend lopen op die hoge schoenen met vier wieltjes. Een enkele keer racet er een gespierde god op hoge snelheid hier door het park. En in Utrecht zagen we op zomerse vrijdagavonden nog wel eens een optocht van honderden jongvolwassen skeelerrijders op de maat van luide discoklanken de stad uitrollen. Maar de eerste bejaarde op inline skates moet ik nog tegenkomen. Dus ook in dat opzicht is er een wereld te winnen.

De dichtstbijzijnde speciaalzaak bevindt zich in Achterveld, een dorp tussen de weilanden ten oosten van Amersfoort. Men beweegt zich daar dus niet alleen voort op tractoren of klompen.
Met enige schroom loop ik op de voordeur van de winkel af, een gevoel dat ik probeer te verbergen door achteloos om een paar skeelers te vragen, alsof ik om een pondje kaas kom. Ik tref een alleraardigste verkoopster die geheel in mijn houding meegaat en het doet voorkomen alsof ik die dag al de zoveelste bejaarde ben die dringend om een paar skates verlegen zit. Uit de duizelingwekkende hoeveelheid skeelers die in de winkel tentoongesteld worden laat ze mij enkele paren in kekke kleuren passen. Tien minuten later alweer stap ik met een zware doos de zaak uit.

Dezelfde schroom voel ik weer als ik enkele dagen later op een bankje in het park de skeelers aantrek en zeker als ik de bijbehorende knie-, elleboog- en polsbeschermers omdoe en als een aangeklede pop de eerste, voorzichtige slagen maak. Vergeleken met schaatsen is de weerstand van de wieltjes op het asfalt veel groter. Je gaat minder hard en misschien is dat maar goed ook. Snel remmen is er niet bij, tenzij je voor de bermstop kiest. Skeeleren is niet vrij van risico’s. Voor dit blog zou het wellicht het mooiste zijn geweest als ik hier een sappig relaas over een spectaculaire val kan toevoegen. Zo ver is het echter niet gekomen, ik ben overeind gebleven. Ik weet het, het is geen garantie voor de toekomst. Er komt wat bij kijken als je je zenuwen wilt beheersen.

De appels onder een hagelnet

Je zou kunnen zeggen dat ik tussen de appels geboren ben. Aan twee zijden van ons huis lag de boomgaard van Toon van Rossum. Als die met zijn tractor en gifspuit tussen de bomen reed en de wind uit het westen kwam, dan kon je maar beter binnen blijven. Fruitteler Floor woonde aan de overzijde. Ik mocht eens kijken in een donkere ruimte. Ik zag ontelbaar veel appels. Ze werden gekoeld bewaard op houten latten boven de koude grond.
Toeval of niet, nu wonen wij weer naast een appelboomgaard. De afgelopen tijd konden we boven uit ons raam het treintje met Polen tussen de boompjes zien gaan en de vol geplukte kisten in omgekeerde richting. We hadden ons al eens afgevraagd wat er bij het telen komt kijken. Daarover weten we nu wat meer, met dank aan Albert Heijn. De fruitteler werkt sinds enige tijd samen met de grootgrutter. Hij teelt een nieuw soort appel, de Sprank, exclusief voor AH. Het winkelbedrijf nodigde zijn klanten uit voor een plukmorgen. Er was plaats voor dertig mensen. Zo togen wij, op regenlaarzen en gehuld in regenkleding, op een natte zaterdagmorgen met onze oudste kleindochters naar de boomgaard.

De fruitteler vertelde dat al zijn inspanningen er iedere dag weer op gericht zijn om te zorgen dat het kleine appeltje dat in het voorjaar ontspruit een half jaar later als een glimmende, blozende vrucht in de schappen ligt. Dat wil ‘de consument’ nu eenmaal. Voor de appels uit mijn jeugd, die met een rot plekje of een rimpeltje, is geen plaats meer. Het lijkt wel een metafoor voor de huidige maatschappij. In het halfjaar van de groei kan van alles mis gaan. Ziekte van de appelboom, beestjes die de vrucht ook lekker vinden en niet te vergeten het weer. Valt er een flinke hagelbui, dan is de oogst verloren. Bij de nieuwe aanplant is er daarom een hagelnet over de boompjes gespannen. Het nadeel is wel dat de buizerd nu niet meer gemakkelijk de mezen kan vangen. Natuurlijk kreeg de teler de vraag naar het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Het antwoord vond ik weinig verrassend: hij werkt zoveel mogelijk met natuurlijke beschermingsmiddelen, maar ‘kan nog niet geheel zonder de traditionele middelen.’ Hoe kan een appel die in oktober geplukt is er in april nog zo fris uitzien? Dat wilde ik ook wel eens weten. Alleen maar donker en koel bewaren zoals Floor dat deed? Het geheim is dat de lucht in de huidige koelcel zuurstofarm is, zodat het groeiproces van de vrucht stopt.

Na deze uitleg kreeg iedere bezoeker een linnen tasje en reden we met het treintje de boomgaard in. Een appel is eenvoudig te plukken door deze met de hand naar boven te draaien. De appels mochten we meenemen, vier tassen vol. Aan het einde van ons bezoek stond er nog appeltaart voor ons klaar.
Thuis zette ik mijn tanden in een Sprank. Het staat me tegen om reclame te maken, maar ik kan niet anders zeggen dan dat ik deze appel bijzonder smakelijk vind.

Nadat ik de sla in ruim water had gewassen en de bladeren vervolgens nog tweemaal in een vergiet had nagespoeld, zag ik juist op het moment dat ik alles in de slakom wilde doen dat er nog een slakje onder een blad hing. Zo, stevig vastgezogen aan het groen, had ie blijkbaar de overtocht gemaakt van de moestuin naar ons huis, waarna hij nog een paar dagen in de garage had liggen antichambreren. Hij had genoeg te eten gehad. Ik pakte hem met mijn vingers en bekeek hem eens goed. Wat doe ik met het beestje, dacht ik. Mijn reflex was altijd: uit de weg ruimen. Maar nu de bijen aan het uitsterven zijn, de muggen in aantallen afnemen en de hele natuur in gevaar verkeert, begin ik me toch af te vragen of ik mijn gedrag moet aanpassen.

Sommige beesten, zoals spinnen of langpootmuggen kun je goed in potje vangen, vooral als ze tegen een raam of een muur zitten. Potje erop, papiertje erover, en hup, ze kunnen buiten verder spelen. Muizen hebben we niet in huis. Ik zag er laatst wel een door de tuin cruisen. Lijkt me niets op tegen. Soms wandelt er buiten een egel langs. Prachtig beest! Ruim baan voor deze kampioen langeafstandsloper.
Sinds enige tijd hebben we ook een ongenode gast in de tuin. We hebben hem nog niet gezien en dat zal waarschijnlijk niet gebeuren. Hij heeft al heel wat grond verzet. Uit mijn jeugd ken ik een man die tijdenlang doodstil met een geheven spa naast een molshoop kon staan om direct toe te slaan als de mol zijn koppie boven de grond stak. Vooralsnog gedogen we het beest, maar we weten niet of dit verstandig is.
Een ander twijfelgeval zijn de vliegen. Die hebben we in verschillende maten, zij het beperkt in aantal. Het zijn echte volhouders, dat valt nog wel in hen te waarderen. Maar zij kunnen heel irritant zijn als ze op je arm willen zitten of op je boterham met hagelslag. Wuif je ze weg, dan zijn ze binnen de kortste keren weer terug. Naar buiten jagen gaat moeilijk. Dan toch maar de vliegenmepper pakken? Misschien staan ze volgend jaar wel op een rode lijst.

Er zijn tenminste drie beesten die we niet in huis tolereren.
1. De mier. Vanwege het feit dat hij nooit alleen komt. Wat zeg ik, mieren komen in colonnes binnenwandelen, daar komt geen einde aan. Het zijn ijverige schepsels, dat wel. Het gaat me louter om het aantal (al zou ik alleen op basis van dat argument ook wel een paar meerkoeten kunnen doodmeppen).
2. De mug. Omdat ze het steken niet kunnen laten. Bovendien heb ik nog niet ontdekt wat hun positieve bijdrage is aan onze wereld.
3. Het zilvervisje. Ik mag die beestjes niet, het zijn achterbakse kruipers. Op het moment dat je ze ziet schieten ze razendsnel ergens onder. In hun schuilplaats zitten ze zich dan met een vette lach voort te fokken. Geen genade met die soort, schoen erop.
Het slakje mocht verder eten bij het GFT-afval.

Het Groene Hart

Ik sta met de boer tussen de koeien op een weiland in het Groene Hart. Waar ik ook kijk zie ik groen gras. Helder groen sappig gras. Rondom is de einder ver weg. Een rijtje bomen, een kleine spitse toren, een paar boerderijen. Boven onze hoofden trekken wolken langs, in een afwisseling van licht- en donkergrijs. De wind heeft hier vrij spel. Enkele kraaien laten zich meevoeren met de stroom, een paar eenden vliegen snaterend op uit een sloot. Verder weg bidt een valkje.
Door toevallige omstandigheden ben ik weer in contact gekomen met een kennis die ik zo’n vijftig jaar geleden regelmatig tegenkwam. A. heeft de boerderij van zijn vader overgenomen. Nu is hij vanwege zijn leeftijd aan het afbouwen. Hij fokt nog een aantal kalveren, die worden na een jaar verkocht. En hij zorg voor enkele droge koeien van een buurman-boer. Nooit van gehoord, droge koeien. Het blijken beesten te zijn die in verwachting zijn en dan een aantal weken droog staan, geen melk geven. Omdat ze dan niets opbrengen, maar wel meetellen in de bureaucratie van de melkproductie in Nederland, verzorgt A. deze koeien in hun droge weken. ‘Ze zijn al een stuk meer ontspannen geworden sinds ze hier zijn’, zegt hij terwijl hij een van hen over de kop aait.

bron: CRV

Tweemaal per dag gaat hij met zijn kar het land achter zijn boerderij in. Bij elke overgang van het ene weiland naar het andere stopt hij om een hek te openen, even door te rijden, weer af te stappen en het hek weer dicht te doen. Tweemaal per dag telt hij of alle veertien koeien er nog zijn. Soms belandt er namelijk wel eens eentje in een sloot. Deze zomer nog had hij zijn kleren uitgetrokken om in de sloot de banden om de schrikachtige koe heen te doen, waarna hij het beest de kant op kon trekken.
A. heeft wat koeken meegenomen voor de dames. Ik leg een brok op mijn vlakke hand en houd die voor zo’n grote, dampende koeienbek. Bang dat zo’n koe tegelijk mijn vingers opeet, hou ik de hand te ver weg, zodat het brokje in het gras valt. Ik wil hem pakken, maar die koe buigt ook voorover. Daar sta ik dan met mijn gepoetste schoenen tussen de koeienvlaaien.
Koeien kalveren nu het hele jaar door, hoor ik. ‘Wanneer noem je een kalf een vaars?’, vraag ik. Na een jaar wordt een kalf een pink. Die benaming was ik vergeten. En na drie jaar wordt een vaars een schot, die kende ik nog niet. Sinds mijn jonge jaren heb ik niet meer tussen de koeien gestaan.
Een koe legt haar forse kop op de schouder van A. Ze heeft donkerblauwe, glazige ogen en daarboven krullende haartjes, als een soort wenkbrauwen. Naast mij staat ook zo’n gevaarte dat aandacht wil. Ik voel de warme adem in mijn nek, daarna een warme schuurlap.
De wind trekt aan, een groep spreeuwen buitelt om elkaar heen. Ver weg klinkt het donkere geluid van een tractormotor.

‘Als je voor een dubbeltje geboren bent word je nooit een kwartje’ is een uitdrukking die niet altijd opgaat. Sommige arbeiderskinderen lukt het om zich hieraan te onttrekken. Wat is er nodig om met succes te stijgen op de sociale ladder? In Op weg naar later, de geschiedenis van een naoorlogse jeugd beschrijft Wim Willems, geboren in 1951 en nu emeritus hoogleraar sociale geschiedenis, grofweg de eerste vijfentwintig jaren van zijn leven.

Willems groeit op in de jaren vijftig in Den Haag als zoon van een metselaar. De familie bewoont een bovenwoning in een arbeiderswijk. Men is in naam Nederlands Hervormd maar gaat niet naar de kerk. Wim bezoekt een gereformeerde school, enkel omdat die het dichtste bij is. Hij speelt veel op straat waar hij leert om van zichzelf af te bijten. Hij groeit op zonder boeken. Zijn moeder stemt de radio het liefst af op Duitse schlagers. In een tweedehands boekwinkel ontdekt hij dat er nog een wereld buiten zijn wijk bestaat.
Omdat hij goed mee kan komen op school mag hij na de lagere school ‘doorleren’. Zo belandt hij op de mulo, wat volgens zijn meester het hoogst haalbare is. Zijn ouders houden hem niet tegen, maar kunnen er met hun hoofd niet bij.
Na zijn mulo-examen gaat Wim aan het werk op een verzekeringskantoor. Al na een paar jaar is hij op deze nette burgermansbaan uitgekeken. De veranderingen van de jaren zestig dringen in zijn leven door. Er wordt gefeest en geblowd. Hij gaat met een van de Haagse bandjes op tournee door Frankrijk. Enkele vrienden gaan liftend op zoek naar het heil in India. Maar Wim wil hogerop. Hij weerstaat de lonkende vrijheid en meldt zich voor de avond-HBS. Aan het einde van deze opleiding ontmoet hij zijn toekomstige vrouw. Samen gaan zij geschiedenis studeren in Leiden.

Wim Willems – foto Arash Nikkhah

Wie wil lezen welke keur aan middenstandswinkeltjes er in de jaren vijftig in een Haagse wijk aanwezig was, welke producten er verkocht werden (blauwsel van Reckitt’s en Buisman voor de koffie) en hoe moeder Willems zich uitputte om de was met de hand schoon te krijgen, kan zijn hart ophalen met dit boek. Willems beschrijft het zakelijk en onderhoudend. De hoofdpersoon zelf laat zich wat moeilijk kennen. Zo blijft de vraag naar hoe het hem gelukt is om zich aan zijn milieu te ontworstelen een beetje hangen. Behalve een goed stel hersens en een flinke ondernemingslust moeten er omstandigheden zijn geweest waardoor Willems kon doorstromen naar de universiteit. Aan het einde gaat hij kort hierop in. ‘Het leven wordt in hoge mate bepaald door talent, toeval en ‘de genade van de liefde’’. Met deze laatste nogal katholieke omschrijving verwijst hij naar zijn vrouw, Annemarie Cottaar (inderdaad de dochter van de bekende sportpresentator).
Willems mag dan in zijn jeugd de stimulansen om te leren en te lezen gemist hebben. Het lijkt erop dat hij geen last heeft gehad van allerlei geboden en verboden. Dat heeft vast geholpen.

Mijn kleindochters van 11 en 12 vinden het wel weer eens tijd, dat ik een blog aan hen wijd.
We liepen op een soort braderie, zo’n gelegenheid in september waarbij winkeliers een marktkraam voor hun zaak zetten om wat zij binnen verkopen buiten uit te venten. Zet er hier en daar nog een kraam met eten en drinken tussen en een springkussen voor kinderen. Laat een bandje optreden zodat niemand elkaar nog kan verstaan en er komt een massa mensen op de been die traag tussen de kraampjes door schuifelt, rondkijkend zonder te weten waarnaar men op zoek is om aan het einde bij een statafel een biertje te drinken. Ik vroeg me af, wat ik daar deed. De kleindochters liepen geïnteresseerd rond, snuivend aan geurtjes, kijkend naar kettinkjes en tasjes, verlangend naar een broodje bapao.

Ik realiseerde me dat hun interesses zich van mij vandaan bewegen. Ze kijken filmpjes die ik niet kan volgen. Ze willen een foto-shoot houden met de kat van onze buren en vermaken zich bij de klerenkast van oma. Daar passen zij het een na het andere kledingstuk. Sommige kleren trekken zij pas uit als zij, met tegenzin, weer naar huis toe gaan. Ze kunnen eindeloos met hun haren bezig zijn. Vlechten erin, vlechten eruit. Pogingen om met dertig elastiekjes, die de gehele nacht in het haar moeten blijven, enige krullen aan het kapsel te ontlokken. Ik kan niet zeggen dat ik met interesse deze bezigheden volg.

Een haar-creatie van de kleindochters. Namaak verboden.

Maar altijd moet ik erop bedacht zijn dat een van hen plots van achteren op mijn rug klimt. Blijkbaar ben ik nog fris en fruitig genoeg om als klimrek te dienen. Vervolgens is het de uitdaging om, zonder dat ik een hand uitsteek, bovenop mijn schouders te klimmen en juichend boven te komen. (Waarna ik het risico loop dat zij vervolgens aan mijn haren gaan frutten. (Ik heb kapper Cees laatst gevraagd om mij maar extra kort te knippen.)
Onlangs op een druk station, wachtend op de trein, gebruikten ze de staanders van de overkapping als klimrek. Ik was alert. Niet dat ik bang was dat ze uit de staander zouden vallen. Maar het perron, waar op luttele afstand rijdende treinen passeren, boezemt mij altijd angst in. Alsof zij mij gerust wilden stellen, vleiden ze zich beiden opeens tegen mij aan, een links, een rechts, hun koppies op mijn schouders, in een moment van warmte en intimiteit. Ik voelde een en al trots. Op een paar meter afstand stond een echtpaar van mijn leeftijd. De man en vrouw keken het tafereel geamuseerd aan. Ik kan me vergissen, maar ik meende ook iets van jaloezie in de blikken te zien. Wie zou er niet zulke leuke kleindochters willen hebben?
Opa zijn – je kiest er niet voor, het is een geschenk. Ik gun het iedere man.