Een week geleden stond ik naast mijn racefiets uit te hijgen aan de Mijzijde in Kanis, een dorpje boven Kamerik. Niet veel meer dan twee rijen huizen aan weerszijden van de Kameriksche Wetering en omgeven door uitgestrekte weilanden. Ik veegde het zweet van mijn hoofd, snoot het slijm uit mijn neus en nam een slokje water. Mijn blik viel op een oude knotwilg. Zijn geribbelde stam stond open. De binnenkant zag eruit als een paradijs voor insecten. Vanaf de knot net boven mijn hoofd staken dikke twijgen kaarsrecht de lucht in. De boom moest al een paar jaar niet gesnoeid zijn. Onverstoorbaar en trouw, zo stond ie daar, in de berm naast een kleine sloot.

Ik ben de onderste van de troep – in de tijd dat ik nog geen sprongen waagde

De knotwilg is dé boom van het weidelandschap. Scheefgezakt en opengereten staan ze met duizenden langs de slootkant. Neergezet om met hun wortels de bermen en oevers te verstevigen. Ze steken als enige boven de vlakke weiden uit en bewaken de traditie van het boerenland. Worden ze gerooid dan zijn de asfaltmachines en bouwkranen niet ver weg. Met hun gerimpelde uiterlijk zijn ze het symbool van ouderdom en voorbije tijden. Tenminste zo leek het mij, maar nu lees ik dat een knotwilg zo’n honderd jaar oud wordt, niet veel ouder dan de gemiddelde mens en veel jonger dan veel andere bomen. Ooit was de wilg een productieboom. De takken werden gebruikt voor beschoeiingen, afscheidingen, daken en manden.

De knotwilg is de boom van mijn jeugd. Langs de onverharde Hamweg waaraan wij woonden was aan één zijde een kleine sloot. Aan de overkant was een weiland. In de berm langs die sloot stond een rij knotwilgen. Door hun geringe hoogte waren de wilgen voor ons een ideaal klimobject, de knotten waren een geschikte verblijfplaats. De beperkte afstand tussen de bomen nodigde uit om van de ene boom naar de andere te springen. Ik zette mij met mijn voeten af en greep de takken van de volgende boom of ik gebruikte een stevige tak als afzetpunt en zwaaide zo naar de overkant. Vooral de grotere afstanden waren een aantrekkelijke uitdaging.
Mijn zus bleef bij zo’n springconcours een keer hangen aan een tak. Ze kon niet meer omhoog en ze kon niet meer verder. Onder haar strekten zich de brandnetels in grote getale uit. Op haar hulpgeroep kwam mijn vader aangesneld, in zijn lichtbruine overall, de alpinopet op het hoofd. Zonder er veel woorden aan vuil te maken liep hij de brandnetels in en bevrijdde haar uit haar netelige positie.

Het laatste deel van de Hamweg. Linksachter mijn broer en zus ons huis

Voor negentig euro kan je een mooie knotwilg kopen, lees ik. Een wilg biedt nestgelegenheid aan vogels en vleermuizen. Insecten zijn dol op de boom. In de knot kunnen andere planten groeien, zoals vlier en varens. De knotwilg is niet zelfzuchtig. De boom moet om de twee of drie jaar gesnoeid worden. Vele vrijwilligers werken zich op een vrije zaterdag hiervoor in het zweet. Bij gebrek aan vrijwilligers zetten wegbeheerders machines in. Die zijn niet zo nauwkeurig. Fietsend door de polders zie ik soms half afgebroken takken als pijnlijke wonden de lucht insteken. Arme wilg, denk ik dan.

Naar aanleiding van mijn oproep vorige week om ideeën aan te dragen voor blogs noemde lezer Gerard het onderwerp kerksluiting. ‘Meer en meer godsgebouwen leggen het loodje, eerst door buitengebruikstelling, vaak een voorbode van sloop. En dat terwijl jij en ik als zanger / koorlid afhankelijk zijn van deze akoestisch interessante gebouwen.’

De Willibrorduskerk in Vleuten

Op 4 mei ben ik bij de herdenking van de oorlogsslachtoffers in Vleuten. Voorafgaande aan de twee minuten stilte bij het verzetsmonument is er een samenkomst in de Willibrorduskerk. Dat is de kerk van mijn jeugd, ik ben er jaren niet geweest. Met gemengde gevoelens loop ik naar binnen. Mijn ogen gaan de kerk rond. Het is niet meer mijn huis, maar het voelt zo vertrouwd.
Ik zat altijd bij mijn moeder, zij had een vaste plaats, van achteruit gezien links, aan de vrouwenkant. Mijn vader zat rechts vooraan, in de bank van de armenmeesters. Op mijn knietjes keek ik uit op het Maria-altaar met het glanzende koperen Mariabeeld. Ik was er eens met mijn kleuterklas. Ieder kind mocht een kaarsje aansteken. Toen ik als een van de laatsten aan de beurt was, bleken de kaarsjes op.
De kruiswegstatie, de biechtstoelen, het door mijn familie gemaakte smeedwerk: veel in deze kerk is nog hetzelfde als zestig jaar geleden. Ik kijk naar de gebrandschilderde ramen. Mijn ogen blijven hangen bij een rood-wit geblokt element. Dat deed me vroeger altijd aan een clown denken, dat vond ik niet passen. Buiten achter de kerk zag ik ooit kleine splinters gekleurd glas liggen. Die zagen er prachtig uit, maar ik nam ze toch maar niet mee.
Vooraan houdt Sint Willibrord op zijn sokkel zijn staf stevig omklemd. Mijn oom had zo vaak gebeden tot deze patroonheilige dat hij, eenmaal ingetreden in het klooster, de naam Willibrord kreeg toegewezen. Zo liggen hier vele herinneringen.

Interieur Willibrorduskerk

Kom ik tijdens een vakantie langs een kerkgebouw, dan loop ik altijd naar binnen. Vanwege de kunst, de stilte, de sfeer. Tenminste, zo houd ik dat mijzelf voor. Maar doe ik dit wellicht ook om weer even terug te gaan in de tijd? Om weer de geborgenheid uit mijn jeugd te voelen? De gemeenschap waarvan ik ooit onderdeel heb uitgemaakt? Als er één ding is dat ik als niet-gelovige nu mis dan is dat denk ik dat gemeenschapsgevoel.
Ik ben benieuwd hoe onze kinderen en kleinkinderen tegenover de afbraak van kerken staan en welke gebouwen zij willen bewaren. En onze nakomelingen over honderd jaar, welke gebouwen zouden zij voor sloop willen behoeden? Het Groninger Museum, TivoliVredenburg in Utrecht, het wooncomplex Jonas in Amsterdam, deze week uitgeroepen tot Gebouw van het Jaar? We leven in zo’n vluchtige tijd, waarin de ontwikkelingen elkaar snel opvolgen.

Eind negentiende eeuw zijn er honderden katholieke kerken gebouwd. Alfred Tepe alleen al ontwierp er zeventig voor de provincie Utrecht, in dezelfde neogotische stijl. Die hoeven niet alle bewaard te worden. Als er maar een aantal mooie exemplaren overblijven. Niet alleen om in te zingen, maar ook voor momenten van stilte. En om onze toevlucht te zoeken in de hittegolven die ons nog te wachten staan.

Dit wordt mijn 500e blog, een gelegenheid om even bij stil te staan. Vanaf 14 januari 2013 heb ik nagenoeg iedere week een tekst geplaatst over een dagelijkse gebeurtenis, een jeugdherinnering, een vakantiebelevenis.
Waar haal je toch iedere keer de inspiratie vandaan, hoor ik wel eens. Houdt dat nu nooit eens op? Dat was ook mijn zorg toen ik tien jaar geleden aan deze blog begon. Ik vreesde de dag waarop ik niets meer zou weten te schrijven.
Onderwerpen zijn er genoeg, zie de ochtendkrant. Maar ik vind het niet zo aantrekkelijk om mij in de orkaan van meningen over de actualiteit te storten. Bovendien weet ik niet altijd wat ik van iets moet vinden. Belangrijker nog is dat een thema mij moet intrigeren, vrolijk maken of irriteren. Ooit legde ik een uitgebreide lijst van mogelijke onderwerpen aan. Ik kijk er nooit meer op. Af en toe zit ik weliswaar met mijn handen in het weinige haar. Maar meestal dienen de onderwerpen zich vanzelf aan. Soms met meerdere tegelijk.

Er zijn ideeën die zich op de fiets of in de trein al tot alinea’s tekst ontwikkelen. Dan moet ik snel wat aantekeningen maken voordat de zinnen zich ergens in mijn brein verstoppen. Meestal schrijf ik het stuk op maandag. Waar ik aanvankelijk vaak de zevenhonderd woorden overschreed is vijfhonderd nu de grens. Is de inspiratie hoog dan ben ik in een uurtje klaar. Maar het komt voor dat ik lange tijd gebogen zit over de laptop en mijn vingers boven de toetsen blijven hangen. Dan kijk ik mijmerend uit over de boomgaard achter ons huis en vraag me af, waarnaartoe die aalscholver op weg is. Of ik pak mijn kijker om te checken of die bruine vlek in de boom ver weg een buizerd is. Soms moet ik onderzoek doen, in mijn archief, mijn geheugen, het internet. ‘Jij weet nog zoveel’, hoor ik vaak. Ik weet juist heel veel niet, denk ik dan.
In die gevallen ben ik de hele ochtend bezig. Als het concept af is en ik de boterhammen voor de lunch klaarmaak schieten me altijd aanvullingen te binnen. Herlezen maakt een tekst beter. Zo schaaf ik bij totdat ik op zaterdagavond de blog aan G. voorleg. Ik wil weten of ik me niet ergens vergaloppeer. Wat nooit gebeurd is. Wel hebben we een enkele keer discussie over de vraag of een formulering niet te grof of te overdreven is. Nuances zijn correcter maar saaier.

De moeder aller vragen is natuurlijk: waarom deze blog? Ik schrijf omdat ik er aardigheid in heb, was mijn antwoord in het allereerste stuk in 2013. Zo is het nog steeds. Terugkijkend is de wekelijkse oefening tevens een leertraject voor het schrijven van mijn boeken.
Ik verwacht niet dat ik nog eens vijfhonderd stukjes ga schrijven. Maar je weet het nooit. Heb je een onderwerp wat je hier graag behandeld wilt zien of een vraag die je wilt stellen, laat het me, op welke manier dan ook, weten.

De bomen staan op ontbotten, de wind waait om het huis, de regen slaat neer op de tuintegels en het stel meerkoeten achter ons huis heeft het voorjaar in de bol. Door het jaar heen zwemmen ze wat heen en weer, de kop meebewegend in de richting die ze gaan, zodat ze zich niet vergissen. Ze duiken onder water om voer te zoeken en zijn vooral bezig om andere watervogels uit hun leefgebied te jagen. Dan zwemmen ze met hun kop half onder water, zodat de vijand hen niet ziet. Ze voeren het tempo op en fladderen opeens met veel kabaal over de vaart. Vliegen kan je het niet noemen. Het is snelwandelen over het water.
Maar nu laten de meerkoeten hun gewoonten even varen. Het is tijd om te paren. Anders dan bij veel andere vogels is er in meerkoetenland geen waarneembaar onderscheid tussen het mannetje en het vrouwtje, zodat wij continu zitten te gissen wie wie is. Beide soorten hebben een gelijk aandeel in het uitbroeden van de eieren, beide zijn even actief in het voeren van de jonkies. Maar in deze paartijd tonen ze dan eindelijk hun ware aard, tenminste zo zie ik het. G. is er nog niet helemaal zeker van.

Dit jaar gaat het vrouwtje voortdurend op een plek in het riet achter ons huis zitten. Een nauw omsloten plaats die enige beschutting geeft. Maar wel met een ondergrond van stoppelige stengels. Dat lijkt me geen ideale plek, maar ik ben dan ook geen meerkoet. Het beestje gaat daar zitten als een oude vrouw die uitrust op een bankje in een park. Ze heeft de tijd, ze doet verder niets. Ze wacht. Dat kan een tijd duren. De twee meerkoeten zijn vaak langere tijd niet bij elkaar in de buurt. Ze lijken elk een beetje een eigen leven te hebben, dat ziet er wel geëmancipeerd uit.
Het vrouwtje wacht en wacht en dan komt op zijn dooie gemak het mannetje aanzwemmen. Als een oude heer die zijn vaste ochtendwandelingetje in het park maakt. Hij kijkt eens naar links, hij kijkt eens naar rechts, alles kalm en bedaard. Als hij in de buurt van het vrouwtje komt, tenminste de meerkoet die ik ervan verdenk het vrouwtje te zijn, verandert hij nog niet van gedrag. Je zou verwachten dat hij beleefd zijn hoed afzet en ‘mòògge’ gaat zeggen tegen de vrouw op de bank. Of dat hij zonder omkijken aan haar voorbij loopt. Maar dan, op het laatste moment, vlak voor hij haar voorbij is, lijkt hij van gedachten te veranderen. Ik heb dit al een paar maal zien gebeuren. De mannetjesmeerkoet koerst op het vrouwtje af. Kruipt er wat onhandig bovenop, alsof hij last heeft van stramme spieren. Hij zit een fractie bovenop haar, een of twee tellen, dan stapt hij weer het water in, de klus is geklaard. Het vrouwtje volgt. Ze zijn weer in de modus van het schijnbaar doelloos heen en weer zwemmen. Geen glimp van opwinding, geen teken van genot. Het zakelijke neuken, ik kan het niet anders betitelen.

Ik zit aan de ontbijttafel en schenk een kop thee in. Ik ben wakker, zoveel is zeker, maar tegelijkertijd ben ik nog niet met al mijn zintuigen paraat. Het ontwaken is nog niet geheel voltooid. Ik zie dat G. naar me kijkt en dat haar iets opvalt. Scheerschuim op mijn oren, een scheerwondje op mijn kin, mijn overhemd niet goed dichtgeknoopt, zoiets.
‘Heb je vast geslapen?’
‘??’
‘Je ene ooglid valt over je oog.’
Ik voel nu zelf ook een kleine ongerechtigheid boven mijn linkeroog. Ik haat het als ik zelf niet in de gaten heb dat iets niet goed is. Als iemand opmerkt dat ik er moe uitzie of kringen onder mijn ogen heb. In een klap ben ik helemaal wakker.
‘Ach, wat. Dat verdwijnt wel weer.’
Dat mijn beide kleindochters ook aan tafel zitten maakt het er niet beter op. Ze kijken fris uit hun ogen, vol energie, zijn een toonbeeld van jeugdige schoonheid. Daar zit ik met mijn oude lelijkheid tegenover.
‘Misschien kan je het een beetje wegwrijven’, probeert G. te helpen.
Om niet te eigenwijs te lijken volg ik haar advies, met weinig overtuiging.

Na het ontbijt loop ik toch eens naar de spiegel. Ik zie een hond met treurige ogen. Het is niet meer dat frisse gezicht waar iets van uit gaat. Al was ik me lange tijd niet van de aantrekkingskracht bewust. Ik hoorde de complimenten pas toen het voorbij was. Ik duw het vel nog eens omhoog, tevergeefs. Dingen vergeten, kale plekken op mijn hoofd, complexe detectives niet meer kunnen volgen, spieren die verslappen, van alles hangt omlaag. Het is niet te vermijden. Het hoort bij de leeftijd, dus waarover zou ik me druk maken? Ik hoef geen vrouw meer te veroveren, geen sollicitatie te doen, geen indruk te maken. Het belang van het oordeel van anderen wordt geringer naarmate de leeftijd vordert. Dus waarom mij elke dag scheren? En dat oudemannenvest is weliswaar versleten, maar wat maakt dat uit? Of is dit gespeelde bravoure? Ik probeer wel in conditie te blijven.

Later die dag, als de kwaal nog niet geheel is weggetrokken, raadpleeg ik dokter Google. Het is niet het ooglid dat voor mijn oog hangt, maar het bovenooglid. Het is voor het eerst dat ik dit woord lees. ‘U kunt 1 of 2 hangende bovenoogleden hebben’, aldus thuisarts.nl. Dat scheelt dan weer, het aantal is te overzien. Misschien is twee voor de symmetrie eigenlijk wel zo aardig. De klacht is veelal, dat je minder goed kan zien. Er hangt een vervelende flap voor je pupil. ‘Het kan ook zijn dat u geen klachten heeft, maar dat u een hangend oog niet mooi vindt.’ De website noemt niet de mogelijkheid dat de partner er klachten over heeft. Is er een medische noodzaak dan wordt een operatie vergoed. Voor een cosmetische correctie moet je zelf je portemonnee trekken.
Ik kan er nu nog luchtig over doen, mijn bovenooglid heeft zich weer teruggetrokken. Het is een delicate balans. Laat ik het even afkloppen.